مدیریت راهبردی یا مدیریت استراتژیک یک تجزیه و تحلیل در خصوص مسایل مهم و برجستهٔ سازمان است که توسط راهبران ارشد سازمان به نمایندگی از مالکان، به منظور کنترل منابع در محیطهای خارج از سازمان، اتخاذ میشود. این فرایند شامل مشخص کردن ماموریت، چشم انداز، داراییهای سازمان و توسعه برنامههای و سیاست سازمانهای سازمان و همهٔ فعالیتهایی که برای نیل به آنها نیاز است، نیز میشود.
در تعریفی دیگر مدیریت استراتژیک را مجموعه ای از تصمیمات و اقدامات مدیریتی خوانده اند که عملکرد بلندمدت یک شرکت را تعیین می کند. مدیریت استراتژیک شامل رصد محیطی (هم خارجی و هم داخلی)، تدوین استراتژی (برنامه ریزی استراتژیک یا بلندمدت)، پیاده سازی، ارزیابی و کنترل استراتژی است. بنابراین مطالعه مدیریت استراتژیک بر پایش و ارزیابی فرصت ها و تهدیدهای خارجی در پرتو قوت ها و ضعیف های داخلی یک شرکت تأکید می کند. مدیریت استراتژیک در ابتدا سیاست کسب وکار خوانده می شد. موضوعاتی که در مدیریت استراتژیک مطرح می شود شامل برنامه ریزی استراتژیک، رصد محیطی و تجزیه و تحلیل صنعت است.
در کنار مدیریت راهبردی پروسه معمولاً یک سیستم کارت امتیازی متوازن نیز به منظور ارزیابی عملکرد سازمان در نیل به اهداف مدیریت راهبردی نیز دیده میشود.
مطالعات اخیر و بزرگان علم مدیریت از این نظریه حمایت میکنند که استراتژی نیاز دارد که با حضور همهٔ سهام داران و ذینفعان شروع شود و از یک سامانهٔ بومی شدهٔ کارت امتیازی متوازن استفاده کند که شامل همهٔ این سهام داران بشود.
مدیریت راهبردیمدیریت راهبردی یک رده از فعالیتهای مدیریتی است که مقوله اهداف کلان(به انگلیسی: گل) و تاکتیک در سازمان میپردازد.مدیریت استراتژیکیک جهت دهی کلی برای سازمان میسازد که ارتباط خیلی نزدیکی نیز با مقولهٔ رفتار سازمانی دارد. در علم راهبری کسب و کار (به انگلیسی: MBA) به مدیریت راهبردی پایداری راهبرد (بهانگلیسی: strategic consistency) نیز گفته میشود. پایداری راهبرد به مقوله راهبردهای سازمانی در قبال محیط بیرونی میپردازد.
مدیریت استراتژیک شامل تیم مدیریتی و احتمالاً مدیران ارشد (به انگلیسی: Board of Directors) و سایر سهامداران (به انگلیسی: stakeholder (corporate)، stakeholder) خواهد بود.
مدیریت راهبردی یک فرایند دایمی است که ارزیابی و کنترل میکند: کسب و کار و صنعتهایی را که شرکت در آنها وارد شده است؛ بررسی رقیبان و تنظیم اهداف (به انگلیسی: goal) و راهبردها برای ملاحظهٔ همه رقیبان موجود و احتمالی؛ و توصیف راهبردها به صورت سالانه یا فصلی و تعیین اینکه چگونه پیاده شوند و چگونه پیروز خواهند شد یا اینکه کی نیاز به بازنگری دارند تا با رفیبان جدید، شرایط اقتصادی تازه و تکنولوژی جدید یا محیطهای اجتماعی اقتصادی سیاسی، سازگار شوند.
رشته مدیریت استراتژیکرشته مدیریت استراتژیک در ایران نخستین بار با عنوان مدیریت سیاستگذاری بازرگانی ایجاد شد. این رشته که یکی از گرایش های اصلی رشته مدیریت بازرگانی در مقطع دکترای تخصصی می باشد، درخصوص برنامه ریزی و اجرای استراتژی های بنگاه های اقتصادی است. تاریخچه به وجود آمدن رشته ای تحت عنوان مدیریت استراتژیک (Strategic Management) در جهان چندان طولانی نیست و به نیمه دوم قرن بیستم می رسد. طراحان دوره های دانشگاهی مدیریت در کشور آمریکا تصمیم می گیرند درس جدیدی برای دانشجویان دوره کارشناسی مدیریت بازرگانی طراحی کنند که پیشرفته ترین درس دوران تحصیلی و دربرگیرنده و جامع دروس متعددی باشد که آن ها طی دوره تحصیلی خود خوانده اند و مطالبی در آن طرح شود که به دانشجویان و مدیران آینده در زمینه تصمیم گیری های کلان و مدیریتی یاری رساند. به این ترتیب درس سیاستگذاری بازرگانی (Business Policy/Strategy) در برنامه درسی دانشکده های بازرگانی جای گرفت و به مرور خود به رشته ای مستقل در سطح کارشناسی ارشد و دکترای عمومی و تخصصی مدیریت و بازرگانی تبدیل شد. همان طور که اشاره شد عنوانی که در ابتدا برای این زمینه دانشی درنظر گرفته شده بود «سیاستگذاری بازرگانی/سیاست کسب وکار» بود و به مرور از عناوین دیگری مانند «استراتژی بازرگانی/کسب وکار»، «استراتژی و سیاست کسب وکار» و … استفاده شد؛ درنهایت اما اصطلاح «مدیریت استراتژیک» بیش از بقیه مورد توجه قرار گرفت و باب شد.
فهرست مطالب:
فصل اول: فرآیند مدیریت استراتژیک
مقدمه
تعریف استراتژی
نکات موجود در استراتژی
جایگاه هدف و سیاست در استراتژی
فرایند طراحی مدیریت استراتژیک
فرایند تصمیم گیری استراتژیک
و...
فصل دوم: فرآیند مضمون بندی استراتژی سازمانی
مقدمه
برنامه ریزی استراتژیک
مدل خط مشی هاروارد
Wt
Wo
St
So
استراتژی صنفی
مدل رقابتی پورتر
مدل نظام برنامه ریزی استراتژیک
مدل رایت
مدل مینتزبرگ
مدل هیل
مدل دیوید
و...
فصل سوم: تدوین هدفهای بلند مدت و انواع استراتژی های اصلی
مقدمه
حوزه هدف های بلند مدت
ویژگی های هدف های بلند مدت
انواع استراتژی ها
استراتژی یکپارچگی
استراتژی های متمرکز
استراتژی های تنوع
استراتژی تدافعی
استراتژی کاهش
استراتژی واگذاری یا سلب مالکیت
استراتژی انحلال
استراتژی ترکیب
و...
فصل چهارم: آشنایی با متغیرهای اساسی استراتژیک سازمانی
مقدمه
بخش اول : عوامل اجتماعی و انسانی
جمعیت شناختی
نیروی انسانی و اشتغال
آموزش و پژوهش
شرایط جغرافیایی
شرایط فرهنگی
متغیرهای مربوط به منابع انسانی در سازمان
بخش دوم : متغیرهای ساختاری
پیچیدگی
رسمیت
ارتباط تمرکز، پیچیدگی و رسمیت
بخش سوم : بازار ها و محیطهای سازمانی
رقابت
نیروهای رقیب یا مخالف
تهدید ورود
موانع ورود شش منشاء دارند
تامین کنندگان و خریداران قدرتمند
فعالیت استراتژیک
محصولات جایگزین
صورت بندی استراتژی
و...
فصل پنجم: اجرای استراتژی
مقدمه
مدیریت استراتژیهای وظیفه ای
افق زمانی
مشخص بودن
مشارکت کنندگان
استراتژی منابع انسانی
استراتژی تحقیق و توسعه
و...
فصل ششم: ارزیابی استراتژی ها
مقدمه
ارزیابی استراتژی شامل سه فعالیت اصلی است
ریچارد روملت چهار معیار برای ارزیابی استراتژیها ارائه کرده است
انواع کنترل استراتژیک
کنترل فرضیات
عوامل محیطی
کنترل اجرا
نظارت استراتژیک
کنترل آگاهیهای ویژه
نظامهای کنترل عملیاتی
نظامهای بودجه بندی
جدول زمانی
و...
فصل هفتم: مدیریت بهره وری
مقدمه
سطوح بهره وری
اندازه گیری بهره وری
دیدگاه های دیگر
عوامل بهره وری
عوامل درونی بهره وری
عوامل مربوط به نهاده
عوامل مربوط به فرایند
عوامل مربوط به ستاده
و...
فرمت ورد قابل ویرایش
شامل: 24 صفحه
بهرهوری نیروی انسانی
تاریخچة بهرهوری
با توجه به خواستهها و آرزوهای نامحدود انسان از یک طرف و از طرف دیگر محدود بودن توان و قدرت، امکانات، ابزار و زمان حیاتش، اندیشه استفاده مؤثر از منابع با زندگی او گره میخورد. تاریخ حیات بشر مملو از تلاشهایی است که حاکی از دست و پنجه نرم کردن با محدودیت منابع و گام برداشتن وی به سوی اهداف و آرزوهایش میباشد(رضایی و ساعتچی، 1387، 131).
رضایی لیلا و ساعتچی محمود(1387)، رابطه بین نگرش به عوامل انسانی موثر در بهرهوری و سبک رهبری سرپرستان با تعهد سازمانی در کارکنان کارخانجات مخابراتی ایران، دانش و پژوهش در روانشناسی، دنشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، شماره سی و هفتم، صص 129- 146.
به تدریج بر توان بشر افزوده شد و هر چه بیشتر بر طبیعت چیره گردید. کشاورزی و دامپروری به روشهای ابتدایی کمکم جای خود را به فنآوری نوین داد و با مرور زمان بهرهوری تولید افزایش یافت. در دوران گذشته به علت تعداد کم جمعیت کره زمین از یک سو و محدود بودن سطح توقعات و خواستههای بشر از دیگر سو، استفاده بهینه از منابع به صورت اساسی مطرح نبود و منابع طبیعی بدون این که مورد تهدید و خطر نابودی قرار گیرند استفاده میشدند. در عصر حاضر که جمعیت دنیا با رشد فزایندهای مواجه است و مصرف منابع طبیعی رشد غولآسایی داشته است، محدودیت منابع و استفادة مؤثر از آنها هم مورد توجه روزافزون قرار گرفته است. با آغاز قرن بیستم و پیدایش تفکر مدیریت علمی، مفهوم کارآیی اقتصادی، کاهش هزینه، کاهش زمان، افزایش تولید و بالا بردن سرعت آن به صورت نظاممند و علمی مورد توجه قرار گفت، ابزارهای جدید برنامهریزی و کنترل توسعه یافتند و استفاده از ریاضیات و سایر علوم تجربی در برنامهریزی مورد توجه قرار گرفت. فنون کارسنجی و زمانسنجی توسعه داده شده و حرکات فیزیکی انسان در محیط کار، حمل و نقل و حرکت اشیاء در محیط کار به منظور افزایش بازده و کارآیی مورد مطالعه واقع شد.
از اوایل دهه 1960 به موضوع انسان توجه بیشتری شده و علاوه بر حرکات فیزیکی او در محیط کار، با مسائل روحی و روانی، نگرش شخص به کار و زندگی و همچنین رفتار او با همکاران و مدیران مورد بررسی قرار گرفت و فنون انسان محور ارتقای بهرهوری توسعه یافت. از سوی دیگر موفقیتهایی که ژاپنیها در توسعه صنعت کسب نمودند، موجب تقویت نگرش انسان محوری در مدیریت شد و مفاهیم و فنونی نظیر سیستم پیشنهادات. کیفیت نیروی کار و حلقههای کنترل کیفیت و … به وجود آمدند(ناظم و رحمتی، 1387، 54).
ناظم فتاح و رحمتی زهرا(1387)، تدوین الکوی ریاضی برای بهرهوری کارکنان اداره آموزش و پرورش براساس سبک تفکر مدیران و جو سازمانی، اندیشه و رفتار، دوره 2، شماره7، صص 53 – 68.
در اوایل قرن بیستم یک آمریکایی بنام فردریک تیلور راه حل بی سابقهای در مورد مدیریت ارائه کرد. پینشهادهای او بر اساس تجربههایی که در مدیریت و مشاوره کسب کرده بود. عنوان شد و اهم آن از این قرار است:
روش انجام کار باید بر اساس مطالعه تعیین شود، نه قضاوت تجربی کارگرانمعیارهای تعیین اجزای تشکیل دهنده روزکاری، باید با مطالعات علمی تعیین شود. انتخاب و آموزش کارگران باید با شناخت و مطالعه علمی همراه باشد.فرمت ورد قابل ویرایش
شامل: 52 صفحه
منابع کاملاهمیت بهرهوریدر جهان امروز بهرهوری تقریبا مترادف با پیشرفت میباشد. استاندارد زندگی در یک جامعه به درجهای از تأمین حداقل نیازهای جامعه بستگی دارد. بهعبارتدیگر مقدار و کیفیت غذا، پوشاک، مسکن، آموزش و امنیت اجتماعی، استاندارد زندگی را تعیین میکند. برای ارتقای استاندارد زندگی باید غذا، پوشاک، مسکن و ... بیشتر تولید شود. افزایش مقدار تولید کالاها و خدمات میتواند از طریق افزایش نهادههای نیروی کار و سرمایه صورت پذیرد و یا اینکه از منابع موجود بهصورت کاراتر استفاده به عمل آید. منابع یک کشور عموما محدود میباشد. بنابراین بهرهوری بیشتر یک ضرورت برای ارتقای استاندارد زندگی یک ملت میباشد. بهرهوری بیشتر موجب رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی میشود. با بهبود بهرهوری شاغلان به دستمزد بیشتر و شرایط کاری مناسبتر دست خواهند یافت، در عین حال فرصتهای شغلی بیشتری تولید خواهد شد. بهرهوری بالاتر از یک سو موجب کاهش قیمتها شده و از سوی دیگر سود سهامداران را افزایش میدهد. به هر حال در یک کشور در حال توسعهای مانند ایران بدون ارتقای بهرهوری نمیتوان مشکل بیکاری را برطرف نمود.
برای بهرهوری بالاتر باید ضایعات به هر شکلی که وجود دارد، از قبیل ضایعات در مواد، ماشینآلات، زمان، نیروی انسانی، فضا و دیگر اشکال آن شناسایی و حذف شود. فرآیندهایی که موجب ایجاد ارزشافزوده نمیشوند باید شناسایی و از چرخه تولید کنار گذارده شوند. ( ولی زاده زنوز، پروین، 1384)
سطوح بهرهوریبهرهوری در سطوح مختلف موردبررسی قرار میگیرد. بسته به نوع تحلیل و اهداف مورد انتظار یک تحقیق، سطح موردنظر انتخاب و مطالعات انجام میشود. بالاترین سطح بررسی سطح بین المللی و کوچکترین سطح آن که در نظام اجتماعی موردبررسی قرار گیرد بهرهوری فردی میباشد. (شکری، سید عباس، 1389)
الف-بهرهوری در سطح بین الملل:
بررسی بهرهوری در سطح جهانی مقولهای است که از دیر باز موردتوجه دانشمندان بوده است. امروزه علاوه بر بهرهوری نیروی کار، شاخصهای دیگری درباره بهرهوری انرژی، تکنولوژی مدیریت و ... در سطح بین المللی موردتوجه قرارگرفته است. اقتصاددانان در توسعه و اندازهگیری بهرهوری در سطح بین المللی و مقایسه کشورها با یکدیگر بیشترین سهم را داشتهاند. هم اکنون دو مؤسسه معتبر تحقیقات جهانی به نامهای مؤسسه بین المللی مدیریت[1] و مؤسسه بازار جهان اقتصاد[2] که در کشور سویس مستقر میباشند. تعداد قابل ملاحظهای ملاک را جهت مقایسه رقابتپذیری برخی از کشورهای جهان که سهمی از تجارت جهانی را در اختیار دارند اندازهگیری کرده و با محاسبه یک شاخص ترکیبی به نام رقابتپذیری، توان رقابتی کشورهای جامعه موردمطالعه را محاسبه و آنها را از این منظر رتبهبندی میکنند. در سالهای اخیر نیز سازمان بهرهوری آسیایی[3] دراینارتباط پروژهای را تعریف و در سطح کشورهای عضو به مرحله اجرا درآورده است.
ب-بهرهوری در سطح ملی:
بررسی بهرهوری در سطح کلان پیش زمینه آسیبشناسی اجتماعی و نیز راه آسانی برای اتخاذ سیاستهای صحیح است. عموما بررسی بهرهوری در سطح کلان دارای دو جنبه است: اول آنکه شاخصهای بهرهوری در سطح کل اقتصاد مانند بهرهوری نیروی کار وسرمایه و ... این امکان را فراهم میآورد تا سطح و یا میزان رشد آن با سایر کشورها موردبررسی تطبیقی قرار گیرد و جایگاه کشور در سطح منطقه جهان مشخص شود. دوم آنکه تحلیل بهرهوری یک تحلیل درونی است و سعی میشود با استفاده از شاخصهای بهرهوری محاسبهشده وضع موجود تبیین و با توجه به اهداف از پیش تعیین شده استراتژی حرکت جهت تحقق اهداف مشخص شود.
ج-بهرهوری در سطح بخش:
بررسی بهرهوری در سطح بخشهای مختلف امری اصولی است. تفکبک اقتصاد ملی به بخشهای تولید مانند کشاورزی، معدن، صنعت، نفت و خدمات و هم چنین به سه بخش عمده دولتی، خصوصی و تعاونی مبنای بررسیهای گوناگون در زمینه بهرهوری میباشد. تحقیقات قابلتوجهی در خصوص بهرهوری نیروی کار و تا حدودی بهرهوری سرمایه و بهرهوری کل عوامل در سطح بخشهای اقتصادی صورت گرفته است. شایان توجه است مقایسه بهرهوری بین بخشهای مختلف اقتصادی تنها برای عواملی از تولید امکانپذیر است که بهطور مشترک مورداستفاده قرار میگیرد مانند بررسی بهرهوری نیروی کار در بخشهای دولتی و خصوصی.
د-بهرهوری در سطح سازمان وشرکت:
بهرهوری در سطح سازمان برابر است با نسبت کار انجامشده سازمان برای تولید کالاها با ارائه خدمات در طول یک زمان معین به منابع مصرف شده که در تولید نقش داشتهاند. بنابراین برای محاسبه بهرهوری در سطح سازمان نسبت به بخش اقتصادی از عوامل ملموستری استفاده میشود. سازمان متشکل از شرکتهایی است که خود تولید کننده نوع خاصی از کالاهای نهایی هستند. لذا مفهوم سازمان نباید با مفهوم شرکت اشتباه گرفته شود و سازمان میتواند از جمع چند شرکت به وجود آمده باشد. شرکت مکان ثابتی است که در آن مجموعهای از عوامل تولید تحت مدیریت و حسابداری واحد جهت تولید کالا و خدمت به کار افتاده باشد.
ه-بهرهوری در سطح واحد تولیدی:
واحد تولیدی در واقع قسمتی از شرکت است که به تکمیل محصول نهایی، تولید قطعه یا ارائه خدمات خاصی میپردازد. این سطح از تولید میتواند جزء واحد، گروه تولیدی، خط تولیدی و سالن تولید لحاظ شود.
بررسی بهرهوری در این سطح علاوه بر بهرهوری نیروی کار، سرمایه، انرژی، عوامل خاص و فنی چون ماشینآلات و حتی بک ماشین خاص را نیز میتواند شامل شود. بررسی بهرهوری یک خط تولید و بررسی بهرهوری زمان همواره با مطالعات کنترل کیفیت همراه است که در حوزه مطالعات عمومی مهندسی در صنایع قرار میگیرد.
و-بهرهوری فرد شاغل:
میزان بهرهوری فردی شاغلین تحت تأثیر عوامل ملموس و غیرملموس نظیر اندازه تجهیزات، شرایط کار، فرآیندها، آگاهی و انگیزش قرار دارد. اگر چه همه عواملی که به آن اشاره شد در جای خود اهمیت بسزایی دارند، ولی به جرأت میتوان انگیزش را بهعنوان مهمترین عامل ارتقای بهرهوری مطرح کرد. با توجه به مفهوم بهرهوری، اعتقاد بر این است که رشد بهرهوری در سطح هر شاغل موجب رشد بهرهوری در سطح شرکت میباشد. و این افزایش موجب افزایش بهرهوری در سطح بخش اقتصادی و درنهایت رشد بهرهوری ملی میشود. بهعبارتدیگر رشد بهرهوری در سطح ملی بستگی به رشد بهرهوری تک تک شاغلین دارد. باید پذیرش این واقعیت که انسان تنها عاملی است که میتواند خود را تغییر دهد و در محیط خود تغییر به وجود آورد، نقش کلیدی شاغلین بهطور اخص و انسان بهصورت اعم در فرآیند بهرهوری آشکار میشود.)شکری، سید عباس، 1389)
[1] . International Institute
[2] . Development World for Management & Economic froum
[3] . Asian Produactivity Organization
فرمت ورد قابل ویرایش
شامل: 39 صفحه
منابع کامل
بهرهوری سازمانی
تعاریف
کلمه بهرهوری برگردان انگلیسی واژه «Productivity» به معنای قدرت و قابلیت تولید است. در دایره المعارف بریتانیا بهرهری در اقتصاد به صورت نسبتی از آنچه تولید می شود به آنچه که برای تولید مورد نیاز است تعریف می شود. در دیکشنری آکسفورد، بهرهوری به معنای کارآیی است، که در صنعت به وسیله مقایسه میزان تولید به زمان صرف شده یا منابع مصرف شده برای تولید آن اندازهگیری میشود (به نقل از طاهری، 1384).
در مطالعات انجام گرفته پیرامون بهرهوری توسط سازمانها و صاحبنظران، تعاریف متعددی از بهرهوری ارائه شده است که این تعاریف با وجود داشتن ریشه مشترک هر یک وجهی از بهرهوری را مورد تأکید بیشتر قرار دادند. در ذیل به تعدادی از این تعاریف اشاره میشود:
از دیدگاه سازمان همکاری اقتصادی اروپا (OEEC): بهرهوری حاصل کسری است که از تقسیم مقدار یا ارزش محصول بر مقدار یا ارزش یکی از عوامل تولید بدست میآید. بدین لحاظ می توان از بهرهوری سرمایه، مواد اولیه و نیروی کار صحبت کرد.
سازمان بینالمللی کار (ILO): بهرهوری را نسبت ستاده به یکی از عوامل تولید (زمین، سرمایه، نیروی کار و مدیریت) تعریف میکند.
از نظر آژانس بهرهوری اروپا (EPA): بهرهوری عبارت است از درجه و شدت استفاده موثر از هر یک از عوامل تولید. در تعریف این سازمان همچنین به این نکته اشاره شده است که بهرهوری یک نوع طرز تفکر و دیدگاه است که بر اساس آن هر فرد میتواند کارها و وظایفش را هر روز بهتر از روز قبل انجام دهد. از این دیدگاه بهرهوری به عنوان یک فرهنگ تلقی میشود (به نقل از طاهری، 1384).
در اطلاعیه تشکیل مرکز بهرهوری ژاپن JPC اهداف ناشی از بهبود بهرهوری چنین بیان شده است: «حداکثر استفاده از منابع فیزیکی، نیروی انسانی و سایر عوامل به روشهای علمی به طوری که بهبود بهرهوری به کاهش هزینههای تولید، گسترش بازارها، افزایش اشتغال و بالا رفتن سطح زندگی همه آحاد ملت، منجر شود». از دید این مرکز ، بهرهوری یک اولویت و انتخاب ملی است که منجر به افزایش رفاه اجتماعی و کاهش فقر میگردد (به نقل از طاهری، 1384).
مرکز بهرهوری ژاپن از زمان تأسیس، نهضت ملی افزایش بهرهوری در این کشور را تحت سه اصل راهبردی به جلو هدایت نموده است که این سه اصل عبارتند از:
افزایش اشتغالهمکاری بین نیروی کار و مدیریتتوزیع عادلانه و برابر ثمرههای بهبود بهرهوری میان مدیریت، نیروی کار و مصرفکنندگانسازمان بهرهوری سنگاپور: بهرهوری را توسعه عادت بهسازی در رفتار و نگرش افراد میداند. از دیدگاه این سازمان، بهرهوری در درجه اول یک دیدگاه فکری میباشد که سعی در بهبود وضعیت موجود دارد. به عبارت دیگر بهرهوری قبل از آن که یک شاخص اقتصادی باشد، یک فرهنگ است.
از نقطه نظر سازمان ملی بهرهوری ایران: بهرهوری یک فرهنگ و یک نگرش عقلانی به کار و زندگی است که هدف آن هوشمندانه کردن فعالیتها برای دستیابی به زندگی بهتر و متعالی است.
در «واژه نامه بهرهوری» که از انتشارات داخلی سازمان ملی بهرهوری ایران است بهرهوری را بدینگونه تبیین نمودهاند: «بهرهوری به حداکثر رساندن استفاده از منابع، نیروی انسانی، تسهیلات و غیره به طریقه عملی، کاهش هزینههای تولید، گسترش بازارها، افزایش اشتغال و کوشش برای افزایش دستمزدهای واقعی و بهبود استانداردهای زندگی است، آنگونه که به نفع کارگران، مدیریت و جامعه باشد» (به نقل از طاهری، 1384).
از نظر استنیر بهرهوری: معیار عملکرد و یا قدرت و توان هر سازمان در تولید کالا و خدمات است.
استیگل بهرهوری را: نسبت میان بازده به هزینه عملیات تولیدی میداند.
از دیدگاه ماندل بهرهوری: به مفهوم نسبت بین بازده تولید به واحد منبع مصرف شده است که با سال پایه مقایسه میشود.
سومانت نیز بهرهوری را: نسبت بازده ملموس به نهادههای ملموس تعریف میکند.
استیفن رابینز یک سازمان را هنگامی مولد میداند که: از طریق تبدیل دادهها به ستادهها، در پایینترین سطح هزینه به اهدافش نائل آید. بنابراین وی مفهوم بهرهوری را ناظر بر اثر بخشی و کارآیی میداند (به نقل از طاهری، 1384).
تاریخچه بهره وری
بهره وری برای اولین بار در سال ۱۷۶۶ میلادی توسط کوتیرنی[1] مطرح شد و در سال ۱۸۸۳ لیتر[2] بهرهوری را قدرت و توانایی تولید کردن بیان کرد و در سال ۱۹۰۰ ارلی بهره وری را ارتباط این بازده و وسایل به کار رفته برای تولید این بازده عنوان کرد (طاهری، 1384).
اهمیت بهره وری
در عصر حاضر بهره وری را یک روش، یک مفهوم و یک نگرشی درباره کار و زندگی می نامند و در واقع به آن به شکل یک فرهنگ و یک جهان بینی می نگرند، بهره وری در همه شئونات، کار و زندگی فردی، اجتماعی می تواند دخیل باشد و یک شاخص تعیین کننده درآمد سرانه هر کشور است و برای افزایش بهره وری ملی هر کشور باید درآمد سرانه آن کشور افزایش یابد (احمدی، 1381).
هفت «C» بهره وری
هر راه حلی که شرکت ها، سازمان ها، موسسهها برای ارتقای بهره وری و کیفیت تدوین کننده لازم است که به نیازمندی های زیر پاسخ دهند:
اعتماد و ایمان (Confidence and Trust): بهره وری و کیفیت در دراز مدت تنها در صورت بهبود می یابد که بین مدیریت و نیروی کار اعتماد وجود داشته باشد. اگر این اعتماد نباشد در برابر پیشنهادهای مدیریت برای بهبود بهره وری مقاومت به وجود می آید و مدیریت هم به تفویض مسئولیت ها به کارکنان اقدام نخواهد کرد.[1]. Ckotirni
[2]. Littre
بهرهوری (به انگلیسی: Productivity) از مفاهیم علم اقتصاد و مدیریت است که چنین تعریف میشود: «مقدار کالا یا خدمات تولید شده در مقایسه با هر واحد از انرژی یا کار هزینه شده بدون کاهش کیفیت یا به این شکل: اثربخشی به همراه کارایی». به دیگر سخن، بهرهوری، عبارتست از، بدست آوردن حداکثر سود ممکن، با بهرهگیری و استفاده بهینه از نیروی کار، توان، استعداد ومهارت نیروی انسانی، زمین، ماشین، پول، تجهیزات، زمان، مکان و…به منظور ارتقاء رفاه جامعه. بهرهوری به نسبت کار انجام شده به کاری که باید انجام میشده اطلاق میشود.
میتوان گفت برای نخستین بار لغت «بهرهوری» توسط فردی به نام «کوئیزنی» در سال ۱۷۷۶ (میلادی) بکار برده شد. بیش از یک قرن بعد یعنی در سال ۱۸۳۳ (میلادی) فردی به اسم «لیترِ» بهرهوری را «قدرت و توانایی تولید کردن» تعریف کرد. بایستی توجه داشت که واژه بهرهوری با گسترش انقلاب صنعتی و جهت افزایش سودمندی حاصل از نیروی کار، سرمایه و مواردی از این دست گسترش یافت ولی اصطلاح بهرهوری آب در چند ساله اخیر و به دلیل کمبود این ماده ارزشمند گسترش یافتهاست.
کاربردها[ویرایش]بر خلاف پندار برخی افراد بهرهوری فقط برای صنایع نیست بلکه بهرهوری سطوح مختلفی دارد و همه افراد در همه سطوح نقش دارند یعنی اینکه افراد میتوانند با تفکر، ابداعات و نوآوریهای خود عملاً در چند سطح گوناگون مؤثر واقع گردند، سطوح مختلف بهرهوری عبارتند از:
سطح فردسطح گروه آموزشیسطح گروه کاریسطح سازمانیسطح رشتههای تجاری، خدماتی، صنعتی و کشاورزیسطح بخشهای اقتصادیسطح ملی و کشوریسطح جهانیدر سطوح فردی به دنبال تدابیری برای افزایش بهرهوری فردی هستیم؛ و در سطح گروه نیز به دنبال افزایش بهرهوری گروه کاری هستیم. بدیهی است که موضوع بهرهوری بیشتر در سطوح سازمانی و رشتهها مطرح میشود و بیشترین ضوابط و شرایط مربوط به بهرهوری را میتوان در آنها مشاهده کرد. چه بسا برخی مشاغل و حتی برخی دستگاهها به دلیل انجام فعالیتهای موازی و تکراری بودن وظایف سازمانی در یکدیگر ادغام شده و برخی از آنها حذف شدهاند. بهرهوری ملی که مهمترین عنصر بهرهوری است از ارتباط بین دولت، اقتصاد، جغرافیا، جمعیت وفرهنگ بدست میآید که عموماً به زبان ریاضیات ترجمه میشود وسپس نقطه بهینه آن بدست میآید.
مولفههای بهرهوری نقشه جهانیبهرهوری به عنوان یکی از معیارهای سنجش فعالیتها، با در نظر گرفتن هدف و مقصد مد نظر از دو زاویه مجزا قابل بررسی است. از یک سو، نقش مفید و مؤثر بودن فعالیت در دستیابی به هدف ترسیمی مورد ارزیابی قرار گرفته و از سوی دیگر بازده فعالیت مطرح میشود. براین اساس میتوان بهرهوری را به دو مولفه تجزیه کرد: بر اساس تعاریف استانداردهای مدیریت کیفیت
اثربخشی: میزانی که فعالیتهای برنامهریزی شده تحقق یافته و نتایج برنامهریزی شده به دست آمده است. (کار درست کردن). کارایی: رابطه بین نتیجه بدست آمده و منابع استفاده شده .(درست کار کردن). (تعاریف برگرفته از ISO9000:2005)
بنابر این (بهرهوری = اثربخشی × کارایی) به عبارت دیگر بهرهوری عبارت است از تحقق همزمان اثربخشی و کارایی برای مثال وقتی تنها نیمی از اهداف یک فعالیت (اثربخشی پنجاه درصد) با دوبرابر منابع لازم (کارایی پنجاه درصد) محقق شود بهرهوری بدست آمده بیست و پنج درصد خواهد بود، دکتر جوران در هندبوک خویش درست انجام دادن کار درست را بهرهوری قلمداد میکند.
عوامل مؤثر بر افزایش بهرهوریبطور کلی عوامل مؤثر برای افزایش سطح بهرهوری را میتوان چنین برشمرد:
بهبود کیفی عامل کار، با توجه به اینکه نیروی انسانی مهمترین عامل در بهبودی بهرهوری میباشد لذا میتوانند با بکارگیری نکات ذیل موجبات ارتقای بهرهوری را فراهم نمایند.بهبود روابط حاکم بین مدیر و کارکنانبهبود در بکارگیری رهاوردهای فناورانهتوجه و اصلاح عوامل محیطینوآوری و خلاقیت و امکان بروز آن توسط کارکنان
فهرست مطالب:
فصل اول: مفهوم بهره وری
شاخصهای ارزیابی عملکرد سازمانها
اثربخشی
کارایی
نوآوری
قابلیت انعطاف
کیفیت زندگی کاری
سودآوری
بهره وری
کیفیت
تعریف بهره وری
اهداف ناشی از بهبود بهره وری از دیدگاه مرکز بهره وری ژاپن
دیدگاههای مختلف درباره بهره وری
تعریف بهره وری از دیدگاه سیستمی
بهره وری از دیدگاه ژاپنی
رویکرد اقتصادی بهره وری
و...
فصل دوم: ضرورت مدیریت فراگیر بهره وری
عوامل موثر بر وضعیت بنگاهها و سازمانها
تغییر تاکیدها در دهه های 1970 و 1980
مدیریت در شرایط وجود هدفهای متناقض در دهه 1990
مقایسه هدفهای مدیران در ایالات متحده و ژاپن
اهداف متناقضی که امروزه شرکتها با آن روبرویند
تغییر در کانونهای مورد توجه مدیران
وظایف کارکنان ژاپنی و نقش آنها در توسعه و بهره وری
سازمانهای ملی بهره وری در برخی از کشورهای آسیایی
بهره وری در ایران
بهره وری نیروی انسانی
بهره وری مواد غذایی
بهره وری ساعات کار
بهره وری انرژی
تحقیق و توسعه
انتشار کتاب
مطبوعات
چالشهایی که موسسات و سازمانهای ایرانی در آینده با آن روبه رو خواهند بود
و...
فصل سوم: مفهوم و فلسفه مدیریت فراگیر بهره وری
چشم انداز بهره وری فراگیر
چشم انداز بهره وری فراگیر از طریق دور بهره وری
مدل بهره وری فراگیر
عناصر محصول که در مدیریت بهره وری فراگیر در نظر گرفته می شوند
عناصر نهاده هایی که در مدیریت بهره وری فراگیر در نظر گرفته می شوند
مفهوم و تعریف کارکردی و عملیاتی مدیریت بهره وری فراگیر
خصوصیات منحصر به فرد
رابطه بین بهره وری کل و سود
سه استراتژی عمده برای بهبود بهره وری
استراتژی استفاده از نظام مدیریت بهره وری فراگیر
مدل بهره وری فراگیر دکتر سومانث
مثالهایی از عوامل غیر قابل لمس در مدل CTPM
توان مدیریت جامع بهره وری فراگیر
و...
فصل چهارم: اندازه گیری بهره وری
مراحل مدیریت بهره وری
شاخصهای بهره وری
کاربرد شاخصهای بهره وری
انواع شاخصهای بهره وری
بهره وری مواد اولیه
بهره وری سرمایه
بهره وری کل عوامل
بهره وری چند عامل
بهره وری در سازمانهای خدماتی
مفهوم بهره وری در واحدهای تولیدی
و...
فصل پنجم: بهبود بهره وری
مقدمه
عوامل موثر بر بهره وری
نظام ارتقای بهره وری
نظام ارتقای بهره وری در سه گروه قابل دسته بندی است
ناکایاما معتقد است عوامل موثر بر بهره وری دو نوع است
انواع عوامل بلند مدت موثر بر بهره وری
عوامل موثر بر بهره وری (وزارت کار ژاپن)
سازمان بین المللی کار عوامل موثر بر بهره وری را از دیدگاه وسیع تر به سه دسته زیر طبقه بندی کرده است
بهره وری را میتوان از دو دیدگاه دیگر بررسی کرد
دیدگاه تکنیکی
دیدگاه فرهنگی
و...
فصل ششم: بهره وری نیروی انسانی
مقدمه
عوامل موثر بر بهره وری نیروی انسانی
آموزش و پرورش
به طور کلی آموزش از سه طریق بهره وری عامل کار را افزایش می دهد
انگیزه و بهره وری
وجدان کار، فرهنگ کار و انضباط در کار
عوامل موثر بر افزایش بهره وری نیروی انسانی
و...
فصل هفتم: مدیریت نسبت ها
چرا نسبت ها؟
ده اصل برای تشخیص شاخصها یا نسبتها
دشواریها در ارتباط با شاخصها و چگونگی غلبه بر آنها
برخی از نسبت های مهم دیگر
حوزه هایی که مدیران ارشد باید در ارتباط با سازمانش در نظر گیرند
شاخص های مهم برای مدیر
و...
فصل هشتم: اصول مدیریت بهره وری فراگیر و مزایای استفاده از آن
اصول مدیریت بهره وری فراگیر
کیفیت / تکامل
مشتری گرایی
توجه کارکنان
مهمترین منافع مدیریت بهره وری فراگیر
و...