پاورپوینت کامل و جامع با عنوان مقدمات زبان شناسی در 239 اسلاید

زبان‌شناسی علمی است که به مطالعه و بررسی روشمند زبان می‌پردازد. در واقع، زبان‌شناسی می‌کوشد تا به پرسش‌هایی بنیادین همچون «زبان چیست؟»، «زبان چگونه عمل می‌کند و از چه ساخت‌هایی تشکیل شده‌است؟»، «انسان‌ها چگونه با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند؟»، «زبان آدمی با سامانه ارتباطی دیگر جانوران چه تفاوتی دارد؟»، «کودک چگونه سخن گفتن می‌آموزد؟»، «زبان بشر چگونه تکامل یافته‌است؟»، «زبان‌ها چه قرابتی با یکدیگر دارند؟»، «ویژگی‌های مشترک زبان‌های جهان کدامند؟»، «انسان چگونه می‌نویسد و از چه راهی زبان نانوشتاری را واکاوی (تحلیل) می‌کند؟»، «چرا زبانها دگرگون می‌شوند؟» و … پاسخ گوید.

زبان‌شناسی به مفهوم جدید آن، علمی نسبتاً نوپا بوده که قدمتی تقریباً یک صد ساله دارد، اما مطالعات تخصصی دربارهٔ زبان به چند قرن پیش از میلاد بازمی‌گردد، یعنی زمانی که پانینی قواعدی برای زبان سانسکریت تدوین کرد. در زبان‌شناسی، ابعاد مختلف زبان در قالب حوزه‌های صرف، نحو،آواشناسی، واج‌شناسی، معناشناسی، کاربردشناسی، تحلیل گفتمان، زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی، رده‌شناسی، زبان و نیز حوزه‌های بین‌رشته‌ای مانند جامعه‌شناسی زبان، روانشناسی زبان، عصب‌شناسی زبان، زبان‌شناسی قضایی، زبان‌شناسی بالینی، زبانشناسی تحلیلی،زبان‌شناسی آموزشی و زبان و منطق بررسی می‌شوند. از آنجا که زبان یک پدیده پیچیدهٔ انسانی و اجتماعی‌ست، برای مطالعهٔ جامع و دقیق آن، بهره‌گیری از علوم مرتبط دیگر الزامی به نظر می‌رسد. در واقع، مطالعهٔ فراگیر زبان، رویکردی چندبعدی را می‌طلبد؛ بنابراین، زبان‌شناسی علاوه‌بر مطالعه جنبه‌های توصیفی و نظری زبان به ابعاد کاربردشناختی، روان‌شناختی، مردم‌شناختی، اجتماعی، هنری، ادبی، فلسفی و نشانه‌شناختیزبان توجه می‌کند. به عبارتی می‌توان گفت زبان‌شناسی معاصر، حوزه‌های مطالعاتی بسیار گسترده‌ای را شامل می‌شود که توجه دانش پژوهان و دانشمندان گوناگونی را با ذائقه‌های علمی متنوعی به خود جلب نموده‌است. در همین راستا، مطالعاتی مانند رابطه و تعامل بین زبان و ذهن، زبان وشناخت، زبان و رویکردهای فلسفی، زبان و قوه تعقل، زبان و منطق، دانش ذاتی، یادگیری زبان اول، کاربرد زبان و محیط زیست، زبان و قانون، زبان و هوش مصنوعی، زبان و فرهنگ، زبان و جامعه، زبان و تکامل انسان، زبان و سیاست، زبان و تفکر و دیگر نشانه‌های ارتباطی می‌توانند زیر مجموعه‌های رشتهٔ زبان‌شناسی تلقی شوند.

کسی را که به بررسی‌های زبان‌شناختی می‌پردازد، زبان‌شناس می‌نامند. برخلاف تصور عمومی، لزومی ندارد زبان‌شناس به چندین زبان تسلط داشته باشد. مهم آن است که بتواند پدیده‌های زبان‌شناختی همچون واژه، هجا، گروه نحوی و معنا را کندوکاو نماید و بازبشکافد. نکته دیگر آنکه کار زبان‌شناس همچون سایر کسانی که با علم سروکار دارند، تجویز نیست، بلکه توصیف است.

تاریخچه

معمولاً تاریخ دانش زبان‌شناسی را به‌معنی «مطالعات تخصصی زبان» تا کتاب دستور سانسکریت نوشتهٔ پانینی هندی عقب ببرند. پانینی در سدهٔ پنجم پیش از میلاد، دستور زبان بسیار پیشرفته‌ای برای زبان سانسکریت نوشت. اما زبان‌شناسی به مفهوم مدرنش با انتشار کتاب دورهٔ زبان‌شناسی عمومی نوشتهٔ فردینان دوسوسور آغاز شد. دوسوسور بین مطالعات زبانیِ همزمانی و در زمانی تمایز قائل شد و بر مطالعهٔ «نظام زبان» تأکید کرد. در دههٔ ۱۹۵۰، نظریات نوام چامسکی انقلابی در این رشته به‌وجود آورد و باعث پیدایش دستور زایشی شد. او با انتقاد شدید از روان‌شناسی رفتارگرا، که یادگیری زبان را نوعی تقلید رفتاری می‌داند، با ارائهٔ شواهدی، ناکارامدی‌های چنین دیدگاهی را نشان داد. او معتقد است اصول و خصوصیات زبان در انسان ذاتی است و کودک زبان را یادنمی‌گیرد، بلکه فرامی‌گیرد (acquire). به عبارت دیگر، نحوهٔ فراگیری زبان به‌صورت ارثی و ژنتیکی در مغز برنامه‌ریزی شده‌است و محیط پیرامون کودک تنها نقش محرک را برای فراگیری زبان مادریایفا می‌کند. کودک، مجموعهٔ محدودی از اطلاعات را از محیط زبانیِ خویش می‌گیرد و خود قادر است ترکیبات جدیدی بسازد. نظریه‌پردازان پیش‌تر معتقد بودند زبان مادری تنها از راه شنیدن گفتار اطرافیان و به‌صورت اکتسابی وارد ذهن کودک می‌شود.

فهرست مطالب:

پیشگفتار

راهنمای مطالعه

اهداف کلی

بخش اول: زبان و زبان شناسی

زبان‌شناسی چیست

زبان چیست؟

علّت دگرگونی و تحوّل در زبان

فرقِ دستور نویسی و زبان‌ شناسی

تاریخچة مطالعات زبانی

زبان‌ شناسی توصیفی و زبان‌ شناسی تاریخی

زبان و گفتار

جوهر و اصل زبان

تعریف نشانه

1. نشانه تصویری

2. نشانه طبیعی

3. نشانه وضعی

اجزای نشانه زبانی

دستگاه زبان

روابط همنشینی و جانشینی

1. محور همنشینی

2. محور جانشینی

خصوصیت خطی زبان

تجزیة دوگانه زبان

اصل نسبیت در زبان

اقتصاد زبان

نقش و وظایف زبان

بخش دوم: زبان و خط

زبان و خط

رابطه زبان و خط

تاریخچة پیدایش خط

خط هیروگلیف

بخش سوم: زبان‌ شناسی و علوم دیگر

ارتباط زبان‌ شناسی با علوم دیگر

عصب‌ شناسی زبان

روان‌ شناسی زبان

جامعه‌ شناسی زبان

گاهشماری زبان

زبان‌ شناسی ریاضی

مهندسی ارتباطات

بخش چهارم: اندامهای گویایی و اصوات زبانی

اندامهای گویایی

صوت و آوا

رابطه آوا با زبان

آوا شناسی

واج‌ شناسی

فرق میان آوا شناسی و واج‌ شناسی

نحوه تولید آوا

مصوت یا واکه

صامت یا همخوان

صامتهای انسدادی

صامتهای انقباضی

اصوات خیشومی

مخرج واج

واکدار ـ بی‌واک

همخوانهای زبان فارسی

تعریف واج

زوج کمینه

تعریف هجا

ساختمان هجا در زبان فارسی

هجا و تکواژ

واج‌ آرایی

همزه در زبان فارسی

بخش پنجم: دستور زبان

دستور چیست؟

صرف

تعریف تکواژ

طبقه‌ بندی تکواژها

تکواژهای قاموسی

تکواژهای دستوری

گونه‌های تکواژ

تعریف واژه

نحو

تقدیم صورت بر معنی

اهمیت معنی در ساختهای نحوی

توانش و کنش زبانی

دستور گشتاری ـ زایشی قواعد گشتاری یا تأویلی

شکل دستور زایشی یا تولیدی

ساخت آوایی

ساخت معنایی

ساخت نحوی

بخش ششم: بررسی معنی

معنی‌شناسی

معنی و جهان بیرون

روابط همنشینی و جانشینی

تجزیه مؤلفه‌ ای

ساخت سلسله مراتبی مشخصه‌ های معنایی

مشخصه‌ های متقاطع

مقدمات موسیقی ایرانی

مقدمات موسیقی ایرانی

معرفی دستگاه ها،گوشه ها و درآمد ها در موسیقی ایرانی

آیت الله نکونام