پرسشنامه سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال

پرسشنامه  سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال  (1998) دارای 3 بعد ساختاری، ارتباطی و شناختی می باشد که هفت خرده مقیاس شبکه ها، اعتماد، همکاری، فهم متقابل، روابط، ارزش ها، تعهد را مورد بررسی قرار می دهد و در 28 گویه تنظیم شده  و براساس مقیاس پنج گزینه ای لیکرت (خیلی موافقم = 5، موافقم= 4، نظری ندارم = 3، مخالفم= 2 و خیلی مخالفم= 1)  ساخته شده است.

تعداد سوالات:   28

تعداد صفحات:    4

محتویات: پرسشنامه + نمره گذاری + تفسیر + روایی + پایایی

نوع فایل:    WORD

دانلود تحقیق توسعه پایدار گردشگری و سرمایه اجتماعی

فرمت ورد قابل ویرایش

شامل: 63 صفحه

منابع کامل

توسعه پایدار گردشگری و سرمایه اجتماعی

سرمایه اجتماعی

در فرهنگ واژگان سیاسی بریتانیکا ، در تعریف سرمایه اجتماعی آمده است: «سرمایه اجتماعی به شبکه های اجتماعی ، سیستم های روابط متقابل ، مجموعه ای از هنجارها یا سطوح اعتمادی که افراد یا گروه ها می توانند داشته باشند گفته می شود که امکان استفاده از منابع یکدیگر را برای اعضا فراهم می کند.

شهرت کنونی این مفهوم ناشی از کار های سه جامعه شناس به نام های پیر بوردیو ، جیمز کلمن و رابرت پوتنام است که هر یک از آنها به ارائه مفهومی خاص از سرمایه اجتماعی پرداخته اند» (دائره المعارف بریتانیکا)[1].

بوردیو بیان کرد که دامنه ای از انواع سرمایه شامل سرمایه های اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی وجود دارد که هر یک از این انواع سرمایه به هم وابسته اند و می توانند جایگزین یکدیگر نیز بشوند. او در تحقیقات خود سرمایه اجتماعی را چنین تعریف کرده است :« سرمایه اجتماعی منابع بالقوه یا بالفعلی است که عضویت در یک گروه به دلیل شناخت و اعتماد متقابل برای اعضا به وجود می آورد». توجه اساسی بوردیو معطوف به بررسی این موضوع بود که چگونه نخبگان قدرتمند جامعه ، برتری خود را حفظ می کنند (بوردیو[2] ، 1381، 32 ).

تعریف کلمن[3] از سرمایه اجتماعی از کارهای تجربی او در دهه 1980 نشأت گرفته است ، او ارتباط میان آسیب های اجتماعی، جامعه و تحصیلات را مورد بررسی قرار داد. ادعای او این بود که بچه هایی که عضو یک گروه با سرمایه اجتماعی بالا هستند (مثلا کسانی که در یک مدرسه کاتولیک درس می خوانند ) بازدهی تحصیلی بالاتری دارند. به طور عام او سرمایه اجتماعی را مجموعه ای از منابع نهفته در یک گروه می داند که فعالیت های خاص را برای اعضای گروه تسهیل می کند (کلمن، 1988، 98).

یکی از مهمترین تعاریف ارائه شده در مورد سرمایه اجتماعی تعریفی است که رابرت پوتنام[4] ارئه نموده است. او بیان می کند که : «سرمایه اجتماعی ، ویژگی هایی از زندگی اجتماعی شامل شبکه ها ، هنجار ها و اعتماد است که مشارکت کنندگان را قادر می سازد تا در همکاری با هم اثر بخش تر باشند و بتوانند یک هدف مشترک را دنبال کنند به طور خلاصه سرمایه اجتماعی شامل شبکه اجتماعی ، هنجار های مشترک و اعتماد در جامعه می باشد».  به عبارت دیگر از منظر پوتنام سرمایه اجتماعی به سه ویژگی زندگی اجتماعی شامل شبکه اجتماعی، هنجار های اجتماعی و اعتماد بستگی دارد (پوتنام ، 1995، 66).

فرانسیس فوکویاما[5]، در تعریف خود از سرمایه اجتماعی بر ضرورت اعتماد تأکید زیادی دارد، به طوری که اعتماد را شاخص اندازه گیری سرمایه اجتماعی می داند. او رابطه میان اعتماد و موفقیت های اقتصادی را بررسی می کند و می گوید سرمایه اجتماعی که با اعتماد نشان داده می شود اثری معادل سرمایه های فیزیکی  در توسعه اقتصادی دارد. طبق نظر فوکویاما، موفقیت اقتصادی، از میزان اعتماد اثر می پذیرد و اقتصاد هایی که شهروندان آنها سطوح بالایی از اعتماد به یکدیگر را دارند- که مترادف با سرمایه اجتماعی است -اقتصاد های برتر در قرن بیست و یکم خواهند بود. به نظر فوکویاما در اعتماد نوعی پرهیزکاری اجتماعی[6] وجود دارد که در خلق موفقیت مؤثر است. او سرمایه اجتماعی را توانایی  افراد برای کار کردن با یکدیگر به منظور دستیابی به هدفی مشترک تعریف نموده است و در سال 1999 سرمایه اجتماعی را هنجار های شناخته شده ای دانسته است که همکاری بین دو یا چند نفر را توسعه می دهد (فوکویاما، 1999، 187).

بر اساس تعریف سازمان همکاری اقتصادی و توسعه[7] سرمایه اجتماعی، شبکه های اجتماعی است که دارای هنجار ها، ارزش ها و درک مشترکی هستند و همکاری های درون و برون گروهی را تسهیل می نمایند (OECD,2001).

بانک جهانی نیز سرمایه اجتماعی را نهاد ها، روابط و هنجارهایی می داند که کیفیت و کمیت تعاملات اجتماعی را تعیین می کنند (اررو[8]، 2000، 48). در تعریف دیگری کاواچی و همکارانش[9]، ویژگی هایی از سازمان اجتماعی مانند مشارکت و هنجار های تعامل و اعتماد به دیگران که همکاری برای دستیابی به منافع مشترک را تسهیل    می کند را سرمایه اجتماعی دانسته اند (کاواچی و همکاران، 1997، 409).

کاهن و پروساک[10] (2001، 19) چنین بیان کرده اند که سرمایه اجتماعی شامل موجودی تعاملات میان افراد است و آنها معتقدند که اعتماد، درک متقابل، رفتارها و ارزش های مشترک در سازمان، اعضای شبکه های انسانی و   گروه ها را به هم پیوند می دهد و امکان فعالیت های مشترکی را در سازمان فراهم می نماید.

در تعریف دیگری از سرمایه اجتماعی چنین آمده است که سرمایه اجتماعی، شبکه ها، هنجار ها و روابطی است که به اثر بخشی جوامع کمک می کند (مک گلیوری[11]، 2002، 12).

واین بیکر (1382، 5) در کتاب مدیریت و سرمایه اجتماعی بیان کرده است که سرمایه اجتماعی منابعی است که از درون شبکه های کسب و کار در دسترس است این منابع شامل اطلاعات، اندیشه ها، راهنمایی ها و فرصت های کسب و کار، سرمایه های مالی و قدرت نفوذ، پشتیبانی احساسی، خیر خواهی، اعتماد و همکاری می باشند.

در ادامه به معرفی برخی از تعاریف متأخر که توسط اساتید جامعه شناس ایرانی تدوین و ارائه شده است پرداخته می شود.

کیان تاجبخش (1382، 10) در مطالعات خود تحت عنوان " سرمایه اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه"، پیرامون سرمایه اجتماعی و وضعیت آن در ایران برای اولین بار به طور جدی این موضوع را مورد بررسی قرار داد. به بیان تاجبخش سرمایه اجتماعی عبارت است از" آگاهی و توجه به امور اجتماعی  سیاسی به عنوان منبعی جهت کنش جمعی بوده که در آن میزان آگاهی افراد رابطه متقابلی با مفاهیمی چون فعالیت مدنی [12]، وساطت اجتماعی [13]و ارزش زندگی[14] دارد".

همچنین دکتر پرویز پیران، میر طاهر موسوی و ملیحه شیانی در مقاله ای تحت عنوان " کارپایه مفهومی و مفهوم سازی سرمایه اجتماعی" به ارائه تعاریف متعدد مفهوم سرمایه اجتماعی پرداخته و با تأکید بر شرایط ایران به مفهوم سازی این موضوع پرداخته اند و سرمایه اجتماعی را به شرح زیر تعریف می کنند:

"سرمایه اجتماعی به طور عام به هنجارهای اعتماد و دوسویگی یا روابطی با رفت و برگشت اشاره دارد که معمولاً در درون شبکه های اجتماعی رخ می دهد و به نتایج عمدتاً مثبت و در مواردی منفی منجر می گردد و هدف آن استفاده از منابعی است که افراد به دلایل گوناگون از جمله ویژگی های فردی چون جنس، سن، تحصیلات، پایگاه و منزلت اجتماعی و نظایر آن طی زمان انباشته اند سرمایه اجتماعی مقید به زمان و مکان بوده و با ویژگی های ساختار جامعه و عناصر و اجزا آن رابطه ای تنگاتنگ دارد" (پیران و دیگران ، 1385، 31 و 32).

[1] www.britannica.com

[2] Bourdieu

[3] Coleman

[4] Robert Putnam

[5] Fukuyama

[6] Social virtue

[7] OECD : organization for Economic Cooperation & Development

[8] Arrow

[9] Kawachi et al

[10] Cohen & Prusak

[11] Mc Glivray

[12]  فعالیتهایی است که در ارتباط با فضای سیاسی، حکومتی، مدیریت باشگاه ها و انجمن ها و نیز سازمانهای غیر دولتی بوده و معمولاً در قالب عضویت رسمی فرد در گروههای مختلف خود را نشان می دهد و تابع مقررات و سلسله مراتب است.

[13] در برگیرنده حضور فعال فرد به عنوان میانجی گر در حل اختلاف و منازعات موجود میان آشنایان، همسایه ها و همکاران و یا همشهری ها است.

[14] در برگیرنده احساس رضایت مندی فرد از زندگی و با ارزش دانستن خود در جامعه و باور اینکه جامعه نیز متقابلاً احترام لازم را به آنها می گذارد.

دانلود تحقیق سرمایه اجتماعی و توسعه مالی

فرمت ورد قابل ویرایش

شامل: 79 صفحه

منابع کامل

سرمایه اجتماعی و توسعه مالی

سرمایه اجتماعی

در علوم سیاسی، روانشناسی و مردم شناسی، منظور از سرمایه اجتماعی، هنجارها، شبکه ها و سازمان های رسیدن به منابع محدود و قدرت و کانال انجام تصمیم گیری ها و سیاست گذاری ها است. دانشمندان این علوم نیز از طریق تجزیه و تحلیل هنجارها، شبکه ها و نهادها به مفهوم سرمایه اجتماعی دست پیدا می کنند. این در حالی است که اقتصاددانان این مفهوم را از طریق تجزیه و تحلیل نهادی و قراردادها و روابط متقابل بین افراد و آثار آن بر مبادلات و سرمایه گذاری ها بررسی می کنند. تعداد زیادی از محققان، سرمایه اجتماعی را به عنوان اعتماد و هنجارهای گروه های شهروندی و بعضی دیگر این مفهوم را به عنوان ارزش های فرهنگی از قبیل دلسوزی، نوع دوستی، تعاون و بردباری تعریف می کنند ]61[. در متون موجود اشاره می شود که کلمن[1] و پاتنام[2] مفهوم فعلی سرمایه اجتماعی را پایه ریزی و وارد متون علم اقتصاد کرده اند ]15[. سرمایه اجتماعی مفهومی است اجتماعی که در مقایسه با دیگر مباحث علوم اجتماعی پیشینه چندان طولانی ندارد. کاربرد این مفهوم به تدریج از دهه 90 میلادی در پایان نامه ها و مقالات علمی به ویژه در رشته های جامعه شناسی، اقتصاد، سیاست و آموزش همگام با تحقیقات افرادی چون کلمن، پاتنام، فوکویاما[3] و بوردیو[4] بیشتر به چشم می خورد. همچنین استفاده از مفهوم سرمایه اجتماعی با توجه به روند جهانی شدن و تضعیف نقش دولت های ملی، به عنوان راه حلی عملی در سطح اجتماعات محلی برای مشکلات توسعه، مورد توجه سیاستگذاران و مسئولان سیاست اجتماعی قرار گرفته است ]62[. اصطلاح سرمایه اجتماعی نخستین بار در اثر کلاسیک جین جاکوب[5] به کار رفته است. او در آنجا توضیح داده بود که شبکه های اجتماعی فشرده در محدوده های حومه قدیمی و مختلط شهری، صورتی از سرمایه اجتماعی را تشکیل می دهند و در ارتباط با حفظ نظافت، عدم وجود جرم و جنایت خیابانی و دیگر تصمیمات در مورد بهبود کیفیت زندگی، در مقایسه با عوامل نهادهای رسمی مانند نیروی حفاظتی پلیس و نیروهای انتظامی، مسئولیت بیشتری از خود نشان می دهند ]16[. فوکویاما نیز در کتاب "پایان نظم (سرمایه اجتماعی و حفظ آن)" مبنای استفاده از اصطلاح سرمایه اجتماعی را به دهه شصت میلادی بازگرداند. او متذکر می شود که شبکه های اجتماعی فشرده در محدوده های قدیمی و مختلط شهری، صورتی از سرمایه اجتماعی را تشکیل می دهند و در ارتباط با حفظ نظافت، عدم وجود جرائم خیابانی و دیگر تصمیمات در مورد بهبود کیفیت زندگی، در مقایسه با عوامل نهادهای رسمی مانند نیروی حفاظتی پلیس و نیروهای انتظامی، مسئولیت بیشتری از خود نشان می دهند. گلن لوری[6]، نیز اصطلاح سرمایه اجتماعی را دهه 1970 میلادی برای توصیف مشکل اقتصاد درون شهری به کار برد و متذکر شد: امریکایی های آفریقایی الاصل، در محدوده اجتماعات خود فاقد اعتماد و همبستگی بودند، در حالی که برای آمریکایی های آسیایی الاصل و دیگر گروه های قومی، این اعتماد و همبستگی وجود داشت. همین فقدان اعتماد و همبستگی در میان سیاهان ، مبین نبود داد و ستد جزئی در میان سیاهان بود. در دهه 1980 این اصطلاح توسط جیمز کلمن، جامعه شناس، در معنای وسیع تری مورد استفاده قرار گرفت و رابرت پاتنام، دانشمند علوم سیاسی، دومین نفری بود که بحث پرشوری را در مورد نقش سرمایه اجتماعی و جامعه مدنی در ایتالیا و همچنین ایالات متحده برانگیخت ]17[. بانک جهانی سرمایه اجتماعی را رابط گمشده میان سرمایه های طبیعی، فیزیکی، انسانی و نیز رشد و توسعه اقتصادی معرفی می کند ]63[.

سرمایه اجتماعی مفهومی جامعه‌شناسی است که در تجارت، اقتصاد، علوم انسانی و بهداشت عمومی جهت اشاره به ارتباطات درون و مابین گروهی از آن استفاده می شود. اگرچه تعاریف مختلفی برای این مفهوم وجود دارد، اما در کل سرمایه اجتماعی به عنوان نوعی علاج برای همه مشکلات جامعه مدرن تلقی شده است]64[. سرمایه اجتماعی به عنوان یک مفهوم جامعه شناختی مورد توجه بسیاری از محققین در علوم اقتصادی و مدیریت قرار گرفته و پژوهش های گوناگونی در بررسی نقش و جایگاه آن در اقتصاد و علوم مالی صورت گرفته است که در فصل دوم به نتایجی از این مطالعات نیز اشاره خواهد شد.

اشکال سرمایه

سرمایه ابعاد گوناگونی دارد که هر کدام از نظر ماهیت، قلمرو و تاثیراتی که بر توسعه می‌گذارند، با یکدیگر متفاوتند. از نقطه نظر اقتصادی، سرمایه اغلب به عنوان کالایی با ارزش که در تولید و یا خدمات کاربرد دارد به کار گرفته می شود.

از نظر بوردیو ]65[ سرمایه چهار شکل اساسی دارد: سرمایه اقتصادی، که فوری و مستقیم به پول تبدیل می شود و می تواند به شکل حقوق مالکیت نهادینه شود. سرمایه فرهنگی، که در شرایط خاصی به سرمایه اقتصادی تبدیل می گردد. سرمایه اجتماعی که از تکالیف اجتماعی ( پیوندها ) ایجاد می شود و در شرایط خاص می تواند به سرمایه اقتصادی تبدیل شود. سرمایه نمادین، که در رابطه با دانش است و به عنوان سرمایه ای ناشناخته و منبع با ارزشی از دانش شناخته شده است.

کلمن ]18[ نیز در معرفی اشکال مختلف سرمایه، آن را به شش دسته متمایز تقسیم بندی می کند: 1- سرمایه فیزیکی شامل کارخانه ها، دستگاه ها و سایر دارایی ها 2- سرمایه طبیعی شامل هوای پاک، آب و سایر منابع طبیعی 3- سرمایه انسانی شامل دانش، مهارت ها و شایستگی ها 4- سرمایه اجتماعی شامل شبکه های اجتماعی 5- سرمایه فرهنگی شامل آشنایی با فرهنگ جامعه و توانایی درک و کاربرد دانش آموخته شده 6- سرمایه مالی شامل کسب سایر اشکال سرمایه یا سرمایه گذاری در اشکال مختلف سرمایه.

3-1-1-2) تعریف سرمایه اجتماعی

اینگلهارت[7] ]66[ سرمایه اجتماعی را اینگونه تعریف می کند: سرمایه اجتماعی، فرهنگ اعتماد و مداراست که در آن شبکه های گسترده ی سازمان های داوطلبانه به وجود می آید. شبکه ها نتیجه اعتماد مردم به یکدیگرند و نه این که اعتماد، محصول جانبی انجمنی شدن مردم با یکدیگر باشند. از دید کلمن ]18[ روابط اجتماعی هنگامی به وجود می آیند که افراد می کوشند تا از منافع فردی خود بهترین استفاده را کنند. مفهوم سرمایه اجتماعی در برابر نگرش های تند و جانب دارانه درباره فردگرایی و این اصل که تنها کنشگران محسوس در جامعه، افراد هستند، وضع شده است و مفهومی است که این نگرش ها را تعدیل می کند. او با اشاره به آثار برخی افراد، نقش سرمایه اجتماعی در تسهیل فعالیت های عقلانی اقتصادی و همچنین نقش این سرمایه را در دستیابی افراد به اهداف مختلف مورد توجه قرار می دهد. بنابراین او سرمایه اجتماعی را با توجه به نقش آن در دستیابی افراد به اهداف خود تعریف می کند و عنوان می دارد سرمایه اجتماعی، به نوبه خود، هنگامی به وجود می آید که روابط میان افراد به شیوه ای دگرگون می شود که کنش را تسهیل می کند.

یکی از تعاریف مطرح حول سرمایه اجتماعی این است که سرمایه اجتماعی مجموعه هنجارهای موجود در سیستم‌ های اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای جامعه و پایین آمدن سطح هزینه‌های تبادلات و ارتباطات می‌شود ]59[. به عقیده رُز[8] ]67[ سرمایه اجتماعی بین افراد مختلف و در موقعیت های مختلف متفاوت است. بانک جهانی، سرمایه اجتماعی را به عنوان هنجارها و روابط اجتماعی که در ساختارهایی اجتماعی ریشه دارد و افراد را به عملکرد هماهنگ و دستیابی مطلوب به اهداف قادر می سازد، تعریف می کند و برخی محققان ]68[ این تعریف را مرتبط با ارزش مشترک همه شبکه های اجتماعی و اعتماد، روابط متقابل، اطلاعات و همکاری که به وسیله شبکه های اجتماعی ایجاد می شود می دانند و برخی دیگر نیز سرمایه اجتماعی را شامل نهادها، روابط، گرایش ها، ارزش ها و هنجارهایی می دانند که بر رفتارها و تعاملات بین افراد حاکم است ]63[. افه و فوش[9] ]69[ در مقاله خود سرمایه اجتماعی را به عنوان یک منبع با مالکیت جمعی متعلق به محلات، جوامع و مناطق و بخش ها معرفی نموده اند. آنان مفهوم سرمایه اجتماعی را با سه عنصر اصلی معرفی می کنند: در قالب گرایش به آگاهی و توجه، در بعد تمایلات رفتاری به اعتماد و در بعد الگوهای ساختاری به انجمن پذیری. به عقیده بولز و جنتیس[10] ]70[، سرمایه اجتماعی عموماً به اعتماد اشاره داشته و متوجه میزان همکاری یک فرد و تمایل او برای زندگی با هنجارهای موجود در جامعه و تنبیه کسانی که با هنجارها زندگی نمی کنند می باشد. به عبارت دیگر، سرمایه اجتماعی آن دسته از شبکه ها و هنجارهایی است که مردم را قادر به عمل جمعی می کند ]71[.

[1] Coleman

[2] Putnam

[3] Fukuyama

[4] Bourdieu

[5] Jane Jacobs

[6] Glenn Loury

[7] Inglehart

[8] Rose

[9] Offe & Fuchs

[10] Bowles & Gintis

سرمایه اجتماعی در شهر تهران

سرمایه اجتماعی  سازه­ ای  است که در دهه­ های اخیر به عنوان مفهومی کلیدی در تبیین وجوه متنوع  اجتماعی مورد استفاده قرار گرفته است. نوشتار حاضر به بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی شهر تهران می پردازد.

در فصل اول پس از بیان تاریخچه و فضای مفهومی این سازه و نقش آن در توسعه ونظم اجتماعی با تاکید بر سنجه های اصلی سرمایه اجتماعی ، بر مبنای اطلاعات در اختیار، سعی شده توصیفی از سرمایه اجتماعی در شهر تهران عرضه شود. اعتماد‏ ،مشارکت، رضایت از زندگی ، امنیت اجتماعی ،‏روابط و تعاملات،‏  پنداشت نسبت به وجود ارزشهای اخلاقی مثبت و رعایت هنجارها، پنداشت نسبت به وجود عدالت، کارایی حکومت و جامعه در شئوون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و عرق ملی سنجه هایی هستند که برای بیان وضعیت سرمایه اجتماعی مورد استفاده قرارگرفته اند.بررسی ها  نشان می دهدکه شهر تهران از نظر سرمایه اجتماعی وضعیت مناسبی ندارد .

در فصل دوم به ترسیم وضعیت مطلوب سرمایه اجتماعی پرداخته شده که در آن  برای تعیین وضعیت مطلوب سرمایه اجتماعی بر نظم اجتماعی پویا تأکید شده و نشان داده شده وضعیت مطلوب سرمایه اجتماعی جایی است که به نظم اجتماعی پویا برسیم؛ به عبارتی جامعه­ای که همزمان تغییر توسعه­ای و نظم را تجربه می­کند دارای نظم اجتماعی پویا است و این امر دارای مؤلفه­هایی است که با سرمایه اجتماعی شکل می­گیرند و تقویت می­شوند. اما وضعیت شهر تهران به گونه­ای است که با این وضعیت فاصله دارد

در فصل سوم، به بیان عواملی پرداخته شده که باعث تضعیف  سرمایه اجتماعی شده اند که این امر با تأکید بر ویژگی­های کلانشهر تهران، و ارتباط آن با (شاخص­های) سرمایه اجتماعی انجام شده است. این عوامل بیش از همه به ویژگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی شهر تهران برمی­گردد؛ عواملی همچون مهاجرپذیری شهر تهران ، ایجاد حاشیه نشینی و هویت  ها ی متفاوت وگوناگون و.... درنهایت در فصل چهارم راهبردهایی  در این حوزه ارائه شده است .

این فایل در 76 صفحه با فرمت word عرضه می گردد.

دانلود تحقیق سرمایه اجتماعی

فرمت ورد قابل ویرایش

شامل: 40 صفحه

منابع کامل

سرمایه اجتماعی

مفهوم سرمایه اجتماعی  

امروزه در کنار سرمایه های انسانی و اقتصادی ، سرمایه دیگری به نام سرمایه اجتماعی[1]  نیز مورد توجه قرار گرفته است . سرمایه اجتماعی ، یا بعد معنوی یک اجتماع ، میراثی تاریخی است که از طریق تشویق افراد به «همکاری» و «مشارکت» در تعاملات اجتماعی ، قادر است به حل میزان بیشتری از معضلات موجود در آن اجتماع ، فائق آید و حرکت به سوی رشد وتوسعه شتابان اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی و ... را امکان پذیر سازد .

در واقع ، سرمایه اجتماعی را می توان در کنار سرمایه های اقتصادی و انسانی ، بخشی از ثروت ملّی به حساب آورد که بستر مناسبی برای بهره برداری از سرمایه انسانی و فیزیکی (مادّی) و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد می شود . بدون سرمایه اجتماعی ، هیچ اجتماعی به هیچ سرمایه ای نمی رسد ، به طوری که بسیاری از گروه ها، سازمان ها و جوامع انسانی ، بدون سرمایه اقتصادی و صرفا با تکیه بر سرمایه انسانی و اجتماعی توانسته اند به موفقیت دست یابند ، اما هیچ مجموعه انسانی ، بدون سرمایه اجتماعی نمی تواند اقدامات مفید و هدفمندی انجام دهد .

از سوی دیگر ، سرمایه اجتماعی ، به زندگی فرد ، معنی و مفهوم می بخشد و زندگی را ساده تر و لذت بخش تر می کند . پس به طور کلی می توان گفت : هر چه سرمایه اجتماعی ملتی بیشتر باشد، آن ملت ، خوشبخت تر و ثروتمندتر خواهد بود(الوانی، 1385،ص5)

برخی از ابعاد جنبه ها و اَشکال سرمایه اجتماعی ـ که گاه از آنها به عنوان ارزش های اجتماعی نیز یاد می شود ـ عبارت اند از : اعتماد ، صداقت ، حسن تفاهم ، سلامتی نفس ، هم دردی ، دوستی ، همبستگی ، فداکاری و ... این ابعاد از طریق جریان های اطلاع رسانی مثل آموزش مربوط به مشاغل ، تبادل عقاید ، تبادل اطلاعات ، هنجارهای مربوط به معاملات در شبکه های اجتماعی ، مشارکت های مردمی ، گروه های خودیاری و نوع دوستی و روحیه جمع گرایی در برابر فردگرایی ، و ... بین اعضای شبکه های اجتماعی شکل می گیرد ، به طوری که جای پای این بحث را در روابط تمامی گروه های اجتماعی از قبیل : مذهبی (مسجد ، کلیسا) ، ورزشی (باشگاه ها) ، مدنی (انجمن ها ، اتحادیه ها ، احزاب و رسانه های مستقل) ، آموزشی و تربیتی(مدارس ، دانشگاه ها ) و در روابط همسایگی ، دوستانه ، شغلی و خانوادگی نیز می توان مشاهده کرد .

به طور کلی می توان گفت که : سرمایه اجتماعی یک ظرفیت ، جوهر اجتماعی یا هنجاری غیر رسمی است که همکاری میان افراد و نهادهای یک جامعه را ارتقا می بخشد . هر شبکه اجتماعی ، برای دستیابی به اهداف خود ، علاوه بر افراد آگاه و با تجربه و امکانات و ابزار مادی ، به عوامل مانند : اعتماد ، تعهد و مسئولیت پذیری و ... هم نیاز دارد که این عوامل ، همان سرمایه های اجتماعی هستند . حتی یک گروه از خلافکاران(مثل گروهی دزد یا قاچاقچی) هم برای موفقیت در کار خود به سرمایه اجتماعی و هنجارهایی مانند : رفتارهای اخلاقی ، قانونمداری ، خطرپذیری و اعتماد متقابل در بین اعضای گروه ، نیاز دارد . در واقع برای موفقیت دسته جمعی در امور غیر قانونی هم ، وجود سرمایه اجتماعی شرط است ( توسلی، 1389،ص8).

سرمایه اجتماعی از دیدگاه پیر بوردیو

بوردیو سه نوع سرمایه را شناسایی نمود؛ این اشکال سرمایه عبارت از شکل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بودند.شکل اقتصادی سرمایه بلافاصله قابل تبدیل به پول است مانند دارایی های منقول و ثابت یک سازمان.سرمایه فرهنگی، نوع دیگر سرمایه است که در یک سازمان وجود دارد مانند تحصیلات عالیه اعضای سازمان که این نوع سرمایه نیز در برخی موارد و تحت شرایطی قابل تبدیل به سرمایه اقتصادی است و سرانجام شکل دیگر سرمایه، سرمایه اجتماعی است که به ارتباطات و مشارکت اعضای یک سازمان توجه دارد و می تواند به عنوان ابزاری برای رسیدن به سرمایه های اقتصادی باشد (وینتر،2000؛ به نقل از الوانی،1380،4).

سرمایه اجتماعی از نظر بوردیو بر تعهدات و ارتباطات اجتماعی مبتنی است و خود او آن را چنین تعریف می سرمایه اجتماعی انباشت منابع بالفعل و بالقوه ای است که مربوط به داشتن شبکه ای نسبتأ پایدار از روابط کم و بیش نهادی شده از آشنایی و شناخت متقابل است یا به عبارتی دیگر عضویت در یک گروه برای هر یک از اعضایش از طریق حمایت یک سرمایه جمعی، صلاحیتی فراهم می کند که آنان را مستحق «اعتبار» به معانی مختلف کلمه می کند (وردیو، 51:1997).

شاخصی که بوردیو برای سرمایه اجتماعی در نظرمیگیرد عضویت افراد در کلوپ ها است بنابراین از نظر بوردیو ایجاد و اثربخشی سرمایه اجتماعی بستگی به عضویت در یک گروه اجتماعی دارد که اعضای آن، مرزهای گروه را از طریق مبادله اشیا و نهادها بنیان نهاده اند.

این روابط ممکن است از طریق کاربرد یک نام مشترک (خانواده،ملت،انجمن،حزب) و مجموعه ای کانل از کنش ها برای نهادینه کردن، نظیر مبادلات مادی و نمادی تضمین شود. لازم به ذکر است که بوردیو سرمایه اجتماعی را ویژگی انحصاری نخبگان می داند که برای تامین موقعیت نسبی شان طراحی شده است و لذا او بر این باور بود که سرمایه اجتماعی فقط برای افراد مرفه مفید است (فیلد، 34:1388).

از نظر بوردیو مقدار سرمایه اجتماعی در تملک هر عامل اجتماعی به دو امر وابسته است :

اول) اندازه شبکه ارتباطی که عامل اجتماعی به خوبی بتواند آن ها را بسیج نماید.

دوم) مقدار سرمایه (قتصادی،فرهنگی،نمادی) هر یک از کسانی که عامل اجتماعی با آنها در ارتباط است. به اعتقاد بوردیو سرمایه اجتماعی به عنوان شبکه ای از روابط یک ودیعه طبیعی یا حتی یک ودیعه اجتماعی به اعتقاد بوردیو سرمایه اجتماعی به عنوان شبکه ای از روابط یک ودیعه طبیعی یا حتی یک ودیعه اجتماعی.

بوردیو بر قابلیت تبدیل انواع مختلف سرمایه تأکید داشته و سرمایه اقتصادی را ریشه انوا ع دیگر سرمایه می داند و به تعبیر لین (2001) سرمایه اجتماعی از نظر بوردیو لباس مبدل برای سرمایه اقتصادی می باشد.

همان گونه که ملاحظه می شود، از دیدگاه بوردیو سرمایه اقتصادی شکل غالب سرمایه گذاری است و انواع دیگر سرمایه که شامل فرهنگی و اجتماعی است، به عنوان ابزاری برای حصول سرمایه اقتصادی مفهوم پیدا می کنند.

از نظر بوردیو، سرمایه اجتماعی در ممالک سرمایه داری به عنوان ابزاری برای تثبیت و تقویت جایگاه اقتصادی افراد به شمار می رود، در این ممالک، سرمایه اقتصادی پایه است و سرمایه اجتماعی و فرهنگی ابزاری برای تحقق آن محسوب می شوند.می توان نتیجه گرفت که دیدگاه بوردیو در زمینه سرمایه اجتماعی یک دیدگاه ابزاری صرف است. به عبارتی اگر سرمایه اجتماعی نتواند موجب رشد سرمایه اقتصادی شود،کاربردی نخواهد داشت.علاوه بر این در این نوع تحلیل از سرمایه اجتماعی تأثیرپذیری از تئوری سرمایه مارکس کاملأ مشهود است و به نظر میرسد می توان مباحث بوردیو از سرمایه اجتماعی را بیشتر یک رویکرد تضادگرا تلقی کرد.

2-3) سرمایه اجتماعی از دیدگاه جیمزکلمن

برخلاف بوردیو، کلمن از واژگان مختلفی برای تعریف سرمایه اجتماعی کمک گرفت؛ وی مفهوم سرمایه اجتماعی را از ابعاد مختلف بررسی کرد.

کلمن برخلاف بوردیو معتقد است که سرمایه اجتماعی صرفا محدود به طبقه مرفه نبوده بلکه میتواند برای طبقات پایین نیز مفید باشد. از نظر کلمن سرمایه اجتماعی نشان دهنده یک منبع است زیرا متضمن شبکه های مبتنی بر ارزشهای مشترک و اعتماد می باشد (فیلد، 38:1388).

مفهوم سرمایه اجتماعی یرای کلمن وسیله ای برای تبیین نحوه همکاری و تعاون افراد با همدیگر بود . او بر این باور بود که سرمایه اجتماعی یکی از وسایلی است که افراد به کمک آن میتوانند منافعی بدست آورند بنابراین سرمایه اجتماعی از نظر کلمن مفید است و دارای کارکرد میباشد و به همین دلیل سرمایه اجتماعی را یا کارکرد آن تعریف میکند.

کلمن برای تعریف سرمایه اجتماعی از نقش و کارکرد آن کمک گرفت و تعریفی کارکردی از سرمایه اجتماعی ارائه داد و نه تعریف ماهوی. بر این اساس، سرمایه اجتماعی عبارت از ا رزش آن جنب ه از ساختار اجتماعی که به عنوان منابعی در اختیار اعضا قرار می گیرد تا بتوانند به اهداف و منافع خود دست پیدا کنند (کلمن، 1990، به نقل از الوانی،1380،ص4).

[1] - social capital