پروژه پیامدهای جنگ آمریکا و عراق (2003) و تأثیر آن بر آینده اوپک. doc
نوع فایل: word
قابل ویرایش 155 صفحه
چکیده:
در این تحقیق سعی شده به پیامدهای جنگ آمریکا و عراق و تأثیر آن برآینده اوپک با توجه به سئوال اصلی و سئوالات فرعی پرداخته شود. مساله تحقیق این است که آیا اوپک پس از حمله آمریکا به عراق نیز می‌تواند این وحدت و همگرایی را در بین اعضای خود حفظ نماید و یا اینکه با خروج عراق از اوپک یا عدم رعایت سهمیه عراق و یا دخالت آمریکا در تعیین سهمیه نفت عراق، تضعیف اوپک را شاهد خواهیم بود و آیا با ورود مصرف کنندگان انبوه جدید نفتی، معادلات نفتی به نفع کشورهای عضو اوپک رقم خواهد خورد. این تحقیق شامل هفت فصل می‌باشد:
فصل اول: طراحی پژوهش، فصل دوم: کلیات نظری، فصل سوم: تاریخچه و عملکرد اوپک، فصل چهارم: جایگاه عراق در اوپک و بحرانهای این کشور، فصل پنجم: وضعیت آمریکا در زمان حمله به عراق و دلایل آمریکا از حمله به عراق، فصل ششم: تحلیل و دیدگاههای اتحادیه اروپا، اوپک و شاخصهای اقتصادی تولید جهانی نفت، فصل هفتم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری تحقیق.
نتایج تحقیق، مؤید فرضیه جانشین تحقیق است که جنگ آمریکا علیه عراق تأثیری بر روند فعلی اوپک برجای نگذاشته و این جنگ در راستای نظم نوین جهانی است و به همین منظور امنیت انرژی یکی از اهداف اصلی در این زمینه است و مسائل دیگری همچون هژمونی دلار در برابر یورو بدلیل گسترش معاملات نفتی با یورو و افزایش نرخ برابری آن در برابر دلار و همچنین بهبود شاخصهای اقتصادی چین، اروپا و ژاپن در مقایسه با آمریکا، از دیگر اولویتهای جهانی قابل طرح آمریکا در حمله به عراق می‌باشد.
مقدمه:
در قرن 21 توان مهار منابع انرژی یا خطوط انتقال آن تضمین ورود ثروت است و بدون تضمین جریان انرژی، امنیت ملی کشور‌ها تهدید خواهد شد. این موضوع تا آن حد مورد توجه قرار گرفته که اصطلاح «بازی بزرگ جدید» برای آن انتخاب شده است. در این بازی بزرگ هدف اصلی هر بازیگر مهار منابع یا راه‌های انتقال انرژی است.
برای اردوگاه غرب و در رأس آن آمریکا که تامین انرژی کشور را جزو منافع حیاتی اعلام کرده، وضع خاورمیانه و آینده آن بسیار خطرناک است. آمریکا و غرب یا باید شیوه‌ای همانند عراق (البته به شرط موفقیت در آینده) یعنی مهار نفتی را در اختیار بگیرند یا آن که راه مناسبی در همکاری با کشورهای دارای منابع عظیم نفتی پیدا کنند.
بحران خاورمیانه و تحولات درونی کشورهای منطقه در جهتی نیست که غرب را به تامین انرژی خود امیدوار سازد. بنابراین موقعیت مناسبی در اختیار اوپک و بویژه کشورهای تولید کننده نفت در خلیج فارس و خاورمیانه قرار گرفته است تا بتوانند با اتخاذ یک راهبرد مشترک و با راهکارهای دیپلماتیک منافع خود را تضمین کنند. در غیر این صورت آمریکا و کشورهای غربی با روشهای گذشته خود که ریشه در استعمار دارد در پی تضمین منافع خود خواهند بود که عراق نمونه آن است؛ هر چند آینده عراق معلوم نیست تا چه حد به سود آمریکا و غرب تمام می‌شود یا به تقویت اوپک در جایگاه نظام جهانی. به همین جهت، پیامدهای، جنگ آمریکا و عراق و تأثیر آن برآینده اوپک، در این بررسی مورد تاکید قرار گرفته است تا زاویای از این مساله روشن شود.
فهرست مطالب:
فصل اول: طراحی پژوهش
مقدمه
1-1- طرح مسأله
2-1- سئوال اصلی
1-2-1- سئوال فرعی
3-1- فرضیه اصلی
1-3-1- فرضیه جانشین
4-1- متغیرهای دخیل
5-1- تعریف عملیاتی مفاهیم
6-1- پیشینه تحقیق
7-1- روش تحقیق
8-1- هدف تحقیق
1-8-1- هدف کلی
2-8-1- هدف جزیی
9-1- قلمرو تحقیق
10-1- انگیزه و ضرورت تحقیق
11-1- موانع و تنگناهای تحقیق
12-1- سازماندهی تحقیق
فصل دوم: کلیات نظری
مقدمه نظری
1-2- همگرایی
1-1-2 - عوامل همگرایی اوپک
2-2- نظام تک قطبی متقارن
3-2- دکترین بوش، نظم نوین جهانی
4-2- نظریه هژمونی و کاربرد آن در منطقه خاورمیانه
1-4-2- اهداف هژمونیک آمریکا
2-4-2- هژمونی نفتی آمریکا
فصل سوم : تاریخچه و عملکرد اوپک
1-3- چگونگی شکل‌گیری اوپک
2-3- اهداف و برنامه‌های اوپک
3-3- اعضای اوپک
4-3- ساختار و ارکان اوپک
1-4-3- کنفرانس
2-4-3- هیئت عامل
3-4-3- دبیرخانه
4-4-3- دبیر کل
5-3- تحولات اوپک از زمان تشکیل
6-3- آژانس بین‌الملل انرژی و نقش آن در کاهش قدرت اوپک
7-3- جنگ عراق علیه ایران و تأثیر آن بر اوپک
8-3- جنگ عراق علیه کویت و اوپک
9-3- حمله آمریکا به عراق (2003)
10-3- جمع‌بندی تحولات اوپک
11-3- نوسانات نظام سهمیه بندی اوپک
فصل چهارم: تحولات عراق
1-4- پیشینه تاریخی و جغرافیایی عراق
2-4- تاریخچه نفت و عراق
3-4- بحرانهای عراق در حوزه خلیج فارس
1-3-4- جنگ عراق علیه ایران و تأثیر آن بر نفت عراق
2-3-4- جنگ عراق علیه کویت
3-3-4- جنگ آمریکا علیه عراق
فصل پنجم: اهداف آمریکا در عراق
1-5- آمریکا و خلیج فارس
2-5- رابطه ایالات متحده در جنگ عراق علیه ایران
3-5- جنگ عراق علیه کویت و نقش ایالات متحده آمریکا
4-5- حمله آمریکا به عراق یک گزینه با چندین هدف
5-5- افزایش وابستگی آمریکا به نفت
6-5- دلایل و اهداف آمریکا از جنگ
1-6-5- شرایط اقتصادی آمریکا در بروز جنگ
2-6-5- اهداف و دلایل داخلی آمریکا
3-6-5- اهداف و دلایل منطقه‌ای آمریکا
4-6-5- اهداف و دلایل جهانی آمریکا
فصل ششم: دیدگاهها و تحلیلها درباره حمله به عراق و آینده اوپک
1-6- اتحادیه اروپا و بحران عراق
1-1-6- موافقان حمله به عراق
2-1-6- مخالفان حمله به عراق
2-6- قطعنامه 1441 و دیدگاههای موافق و مخالف حمله به عراق
1-2-6- ادله موافقان حمله آمریکا به عراق
2-2-6- ادله مخالفان حمله آمریکا به عراق
3-6- آینده اوپک با حضور یا عدم حضور عراق
1-3-6- اگر عراق در اوپک بماند
2-3-6- اگر عراق از اوپک خارج شود
4-6- تحلیل‌های اقتصادی عرضه و تقاضای جهانی نفت
1-4-6 - شاخصهای کمی عرضه و تقاضای جهانی نفت
منابع و مأخذ
پیوست‌‌ها و ضمائم
1- روزشمار اوپک از 2003 تا پایان 2004 میلادی
2- پیش‌بینی تولید کشورهای غیر اوپک
3- نمودار تحولات قیمت نفت
4- گزارش آماری انرژی جهان در سال 2005
فهرست جداول و نمودارها:
جدول شماره یک – میزان تولید نفت جهانی برحسب مناطق جغرافیایی
جدول شماره2- تقاضا و عرضه نفت جهان
جدول شماره3- سقف سهمیه تولیدی کشورهای عضو اوپک
جدول شماره4- ذخایر اثبات شده نفت اوپک
نمودار شماره یک- ظرفیت تولید نفت تا سال 2020
جدول شماره 5- سناریوهای مختلف پیش‌بینی ظرفیت تولید اوپک در سال 2010
جدول شماره6- موازنه عرضه و تقاضای نفت در سال 2010
جدول شماره7- ذخایر اثبات شده نفت عراق
جدول شماره8- تولیدات نفت خام عراق
جدول شماره9- میزان تولید نفت آمریکا
جدول شماره10- میزان مصرف نفت آمریکا
جدول شماره11- میزان واردات نفت خام آمریکا
جدول شماره12- میزان مصرف نفت جهان
جدول شماره13- میزان واردات نفت جهان
جدول شماره14- میزان تولیدات نفت جهان
جدول شماره15- تحولات قیمت‌های نفت
جدول شماره 16- میزان ذخایر نفتی جهان
جدول شماره17- جدول برهم کنش تولید، مصرف، واردات و قیمت نفت جهان
نمودار شماره دو- برآیند تقاطعی تولید، مصرف، واردات بر قیمت نفت جهان
منابع و مأخذ:
1- امامی، محمد علی، عوامل تأثیرگذار خارجی در خلیج فارس، تهران: وزارت امور خارجه ، مرکز چاپ و انتشارات، 1382.
2- آقایی سید داوود، نقش و جایگاه شورای امنیت و نظم نوین جهانی، تهران: انتشارات پیک فرهنگ ، 1375.
3- بیدگلی، علی، تاریخ سیاسی و اقتصادی عراق، تهران: مؤسسه مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل، 1368.
4- بورونو، نفت و سیاست ایالات متحد، در خاورمیانه نزدیک و میانه، ترجمه ماشاءالله ربیع زاده، تهران: میر (گوتنبرگ)، فروردین 1364.
5- بلک ول ، جیمز و دیگران، صاعقه در صحرا (استراتژی و تاکتیکهای جنگ خلیج فارس)، ترجمه حمید فرهادی نیا، هوشمند نامور تهران، تهرانی: انتشارات اطلاعات، 1372.
6- خلعت بری، فیرزه، مبانی اقتصاد نفت، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1373.
7- دوئرتی، جیمز؛ فالتزگراف، رابرت، نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل، تهران: نشر قوس، سال 76.
8- دهشیار، حسین، سیاست خارجی آمریکا و هژمونی، تهران: نشر علم، پائیز 71.
9- رضوی، حشمت الله، اوپک و سیاست نفتی جمهوری اسلامی، ایران، تهران: انتشارت چاپخش، 1380.
10- ریتر، اسکات ؛ پیت، ویلیام ریور، جنگ علیه عراق (آنچه نمی‌خواهند شما بدانید)، ترجمه نوید هاشمی طباء، تهران: انتشارات غزال، 1382.
11- رحمانی، نژاد، تاریخ اوپک، تهران: انتشارات فرانگین، 1353.
12- سیف زاده، حسین، روشندل، جلیل، تعارضات ساختاری در منطقه خلیج فارس، تهران: مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه ، 1379.
13- سریر، محمد؛ هاشمی، مرتضی ، اوپک و دیدگاههای آینده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، 1369.
14- طلوعی، محمود، بازی قدرت جنگ نفت در خاورمیانه، تهران: نشر علم، پائیر 71.
15- طرفی، عباس ، جنگ و نفت، تهران: انتشارات خاتم، 1380.
16- فرشاد گهر، ناصر، بررسی قدرت اوپک در سیاست جهانی نفت، تهران: پژوهشکده علوم دفاعی استراتژیک، بهار 1374.
17- کاظمی: سید علی اصغر، نظریه‌های همگرایی در روابط بین‌الملل «تجربه سوم» ، تهران : نشر قومس، سال 70.
18- مدیر قمی، رضا، و دیگران، اوپک، موقعیت و دیدگاهها، تهران: انتشارات کویر، 1380.
19- همتی، عبدالناصر، اقتصاد نفت، تهران: انتشارات سروش، 1374.
20- یرگین، دانیل، نفت، پول، قدرت، ترجمه منوچهر غیبی ارطه‌ای، جلد دوم، تهران: انتشارات روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران، بهار 1374.
21- یوسفی، ابراهیم، ژئوپلیتیک و سیاست خارجی عراق، تهران: سال 75-74.
نشریات و مجلات فارسی:
22- امینیان، بهادر، آمریکا و طرح خاورمیانه بزرگ، اهداف، ابزار و مشکلات، فصلنامه سیاست دفاعی، سال 12، شماره 84، پائیز 82.
23- امین شکروی، علی اصغر، نفت عراق، نوسانات قیمت نفت و سازمان اوپک بعد از جنگ خلیج فارس، دیدگاهها و تحلیلها، شماره 171، سال 1382.
24- استقامت، فاطمه، اوپک (سازمان کشورهای صادر کننده نفت) ، تهران، وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی ، 1383.
25- اوپک و فروپاشی، گسترش صنعت، سال 14، شماره 647، فروردین 82.
26- اتحادیه اروپا و بحران عراق، فصلنامه سیاست خارجی ویژه عراق، سال 18، زمستان 83.
27- باقرپور اردکانی، عباس، بررسی مشروعیت حمله نظامی آمریکا به عراق در پرتو قطعنامه 1441 شورای امنیت، گزیده تحولات جهان، شماره 13، فروردین 82.
28- بشارتی، محمد علی، آینده عراق، راهبرد، مرکز تحقیقات استراتژیک، شماره 28، تابستان 82.
29- بررسی تحولات عراق و نقش آن در بازار جهانی نفت، تحولات بازار نفت، مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی، شماره 47 ، 1379.
30- پایور، منوچهر، تهاجم به عراق علل و پیامدها، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال 10 شماره 2، تابستان 82.
31- پرس و گوی سیاست و انرژی با دکتر غنیمی فر، همشهری دیپلماتیک، شماره 24، مهر 1383.
32- حیدری، محمد، ایران و عراق پس از اشغال، ایران، شماره 2636، 1/8/82.
33- حاجی یوسفی، امیرمحمد، اوپک در عصر جهانی شدن اقتصاد، فصلنامه سیاست خارجی، ش 3، پائیز 1379.
34- حاجی یوسفی، امیر محمد، پیامدهای منطقه‌ای حمله آمریکا به عراق به تأکید بر ایران، برداشت اول، سال 2، ویژه نامه شماره 2، 1383.
35- خرمی مقدم، جواد، دموکراسی در خدمت منافع امریکا (گفتگو با عمادالدین باقی)، ایران ، شماره 34/3067 ، 2/3/82.
36- دریابار، سیاوش، بوش نفت نمی‌خواهد، صبح و اقتصاد، شماره 78، 2/2/83.
37- دهقانی، رضا، قطعنامه 1441، آخرین انتخاب صدام، گزیده، تحولات جهان، شماره 105، دی 1381.
38- رضایی نصیر، غلامرضا، بازسازی گهواره تمدن، همشهری، شماره 286/3035، 28/2/1382.
39- روحانی، حسن، مفهوم جدید حاکمیت ملی یا فرسایش حاکمیتها و سیاستهای آمریکا در بحران عراق، راهبرد، شماره 28، تابستان 82.
40- سریع القلم، محمود، خاورمیانه تغییر می‌کند، ایران ، سال نهم، شماره 2642 ، 27/8/82.
41- سیف، احمد، هژمونی دلار، یورو، و علل واقعی یورش آمریکا به عراق، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 9 و 10- خرداد و تیر 1382.
42- ساختار و ارکان اوپک، ابرار اقتصادی، شماره 1567 ، 18/9/82.
43- شیرغلامی ، خلیل، بحران عراق، دگرگونی در روابط فراآتلانتیک، دیدگاهها و تحلیها، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، شماره 169، سال 1382.
44- صفدری، حسین، نفت و معادلات خاورمیانه، همشهری دیپلماتیک، شماره 24، 8/7/83.
45- صدری، محمد، اقتصاد جهان پس از 11 سپتامبر ، همشهری دیپلماتیک (ویژ نامه 11 سپتامبر ، شهریور 84.
46- طلایی، محسن، بررسی ساختار قدرت در شرایط کنونی در روابط بین‌المللی، اطلاعات، شماره 22846، 12/5/82.
47- غنیمی فر، حجت الله، نفت و امنیت خلیج فارس، ماهنامه نفت و امنیت خلیج فارس، شماره 3، فرودین 84.
48- فرشاد گهر، ناصر، اوپک در برابر دیگر بازیگران جهانی نفت، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 20، تابستان 1378.
49- فرشاد گهر، ناصر، شناسایی و تقویت عوامل همگرایی کشورهای درون و بیرون اوپک، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، شماره 40، زمستان 1379.
50- قاسم زاده، ابوالقاسم، ثبات یا بی‌ثباتی، اطلاعات، شماره 22797، 28/3/82.
51- کلر، مایکل، دستیابی به نفت جهان یا مهار چین، ترجمه پویا صدرات، همشهری- دیپلماتیک، شماره 17، 11/5/83.
52- کامل، سید روح‌الله، تبیین نگرش امنیتی و اهداف چهار گانه هژمونی امریکا در عراق، راهبرد، شماره 29، 1383.
53- کاسترز، پیتر، اندیشه‌های امریکا از جنگ، اقتصاد سیاسی جنگ طراحی شده امریکا علیه عراق، ترجمه حسین معین آبادی، برداشت اول، سال دوم، ویژه نامه شماره 2، 1383.
54- کاهش تولید و افزایش درآمدهای نفتی اوپک، نفت و اقتصاد، شماره 150، مرداد 1372.
55- گوهری مقدم، ابوذر، سیاست خارجی بوش، تداوم یا تغییر، همشهری- دیپلماتیک، شماره 83، 13/11/83.
56- لنگرودی، سید حسین علوی، آینده دلار، دنیای بانکداری، تهران ، بانک صادرات ایران، شماره 198، 31/2/1384.
57- لقمه چرب (نفت آمریکا، نفت عراق و اوپک)، همشهری، سال دوم. شماره 283/3031، 4/2/83.
58- مجتهد زاده، پیروز، جهان سیاسی در سالی که گذشت، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 188-187، فروردین و اردیبهشت 83.
59- مجتهد زاده، پیروز، جنگ آمریکا- عراق (مشکلات ژئواستراتژیک امریکا در نظام تک قطبی)، نگاه، شماره 33، 1382.
60- موسوی، میر طیب، حمله آمریکا به افغانستان و مسائل داخلی ایالات متحده، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، سال 16، شماره 10-9 .
61- مستکین، عبدالمهدی، بوش بوی نفت می‌دهد، همشهری- دیپلماتیک، شماره 24، 18/7/83.
62- محمدی، فرهاد، امنیت ملی ایران و ایفای نقش مؤثردر اوپک با حضور عراق، صبح و اقتصاد، سال اول، شماره 71، 1383.
63- موسوی، سید رسول، قدرت نفت، همشهری دیپلماتیک، شماره 24، 18/7/83.
64- هدفهای اقتصادی امریکا در خاورمیانه ، همشهری، تاریخ 4/3/84.
65- هرد، جفری، نفت خاورمیانه، یا رهبری اقتصاد جهان، ترجمه حسن مرادی، مشعل، سال نهم، شماره 247، 2/3/1382.
کتب و نشریات انگلیسی:
66- Jash BullBerg. H.J. H, us international oilpolicy, Energy policy, june, 1998.
67- J. AL. Chalabi, Fadhil, Opec at the Crossroads, (Oxford): pergamon press, 1998.
پایان نامه:
68- علوی، سید محمد رضا، تحول نقش اوپک در آستانه قرن بیست و یکم و تأثیر آن بر روند قیمت گذاری نفت در عرصه بین‌المللی، تهران، سال 78-77.
69- مهینی حسن زاده، رضا، عوامل همگرایی و واگرایی در سازمان کنفرانس اسلامی، سال 78-77.
70- نجابت، علیرضا، بررسی نقش ایالات متحده امریکا در بروز بحران دوم خلیج فارس و پیامدهای آن، بهار 80 .
گزارشهای تحقیقی سازمانی:
71- برکشلی، فریدون، اوپک و بحرانهای نفتی، تهران: مؤسسه مطالعات انرژی، 1376.
72- عملکرد وآینده اوپک و منافع جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی، سال 1382.
73- فروغی، داریوش، عرضه وتقاضای قیمت نفت تا 2010، تهران: مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی ، 1376.
74- مروری بر اهم فعالیتهای وزارت نفت 1382- 1376 ، نفت و توسعه 4، تهران: اداره کل روابط عمومی وزارت نفت، پائیز 1383.
متفرقه:
75- آقایی، سید داوود، جزوه درسی، 1381.
سایتهای اینترنتی فارسی:
76- دولاگری، پل ماری، سرگذشت اختلافهای فرانسه و آمریکا. ترجمه زمان رضاخانی، سایت بنیاد اندیشه اسلامی، ژوئن 2004.
77- محمدی، اسماعیل، سه هدف سیاسی و اقتصادی امریکا در جنگ با عراق، سایت بنیاد اندیشه اسلامی، ژوئن 2004.
سایتهای اینترنتی به زبان انگلیسی
78- Bush’s Deep Reasons for war on Iraq: Oil, Petrodollas, and the opec Euro question, into www. Ist- socrates. Berkeley. Edu/ pdscott/iraq. Html. 2005/01/20.
79- int. www. BP. Amco.org
80- OPEC. Int. www. Eia. Doe. Gov/emeu/ cabs/ opec. Html, january 2005.
81- Raphaeli , Nimrod, The war in Iraq and Future of opec, int, www,Memri. De. 2003/4/1.
82- The unstated us Goal of preserving Dollar hegemony over the global oil Market, int, www. Ist, socrates. Berkeley, edu, pdscott, iraq, html. 2005/1/20.
سایتهای اینترنتی به زبان آلمانی:
83- Busch planten einen “regime wechsel “im Irak schon Vor zwei jahren, int, www. bga. de.
84- Die Bedeutung des Irak- krieges, int. www. bga.de
85- Galtung, Johan; Fisher, Dietrich, Keinen kriegim Irak, int. www. Transcend. Org
86- Hippler, Jochen, Der weg in dem krieg, int, www. Irak. de.
87- sweezy, Paul; Magdoff, Harry, u.s.w, Die imprialen Ambitionen der U.S.A und der Irak, int, www. Eia, doe, gov, februer 2003.
88- Zur Rolle des ols im konflikt zwischen den U.S.A and dem Irak, int, www. Klaschinkow. Info, 2003. 2.24.
